امام موسی بن جعفر علیهما السلام سپیده دم روز یکشنبه یا سه شنبه هفتم صفر سال 128 یا 129 هجری قمری در «ابواء» – محلی میان مکه و مدینه – از کنیزی به نام «حمیده » زاده شد و بنا بر قول مشهور در 25 رجب سال 183 ه . ق در بغداد در زندان هارون الرشید و به دستور وی به شهادت رسید .

اول : گریه ها و ناله ها
عن الامام الصادق (ع): … (قال عمر لفاطمه الزهراء(ع) فاختاري ان شئت خروجه(الي)لبيعه ابي بكر او احراقكم جميعا (والا احرقكم بالنار) فقالت و هي باكيه اللهم اليك نشكوا قد نبيك و رسولك وصفيك…

در بخش اول این مقاله به 6 نمونه از جلوه های هدایت در سیره و سخن امام حسن عسکری علیه السلام اشاره کردیم.
اینک بقیه موارد را پی می گیریم.
7. هشدار و انذار صریح
قرآن کریم برای هدایت بشر بارها از شیوه انذار و هشدار صریح استفاده کرده است؛ شیوه ای که به مانند زنگ هشدار و بیدار باش مخاطب را هدف مستقیم محتوای خویش قرار می دهد. امام حسن عسکری علیه السلام در مواردی متعدد چنین روشی را پیش می گرفت. از جمله، در نامه اش به اسحاق بن اسماعیل نیشابوری، او و دیگران را هشدار می دهد و با صراحت آنان را نسبت به عواقب سخت کارشان بیدار می نماید و می نویسد: «پس از درگذشت امام پیشین علیه السلام و بعد از فرستاده دوم من و آنچه از شما به او رسید، خداوند به سبب آمدنش پیش شما، وی را کرامت و عزت عطا کرد و پس از آنکه ابراهیم بن عبده را بر شما گماردم و نامه ای هم به وسیله محمد بن موسی نیشابوری برای شما نوشتم، راه غفلت را پیمودید. در هر حال، باید از خداوند کمک خواست. مبادا درباره خدا کوتاهی کنید و از زیانکاران باشید! از رحمت خدا به دور باد کسی که از اطاعت خدا رو گرداند و پندها و موعظه های اولیای خدا را نپذیرد. به راستی خداوند شما را به اطاعت خود و اطاعت پیامبر و اطاعت اولوالامر فرمان داده است. خدا بر ناتوانی و غفلت شما رحم کند و شما را بر عقیده خود شکیبا سازد. چقدر انسان به پروردگارش مغرور است … ای اسحاق! خداوند تو و خاندانت را مشمول رحمتش کند … اگر سنگهای سخت و استوار برخی از محتوای این نامه را می فهمیدند، از ترس و بیم خداوند متلاشی می شدند و به طاعت خدا در می آمدند و هر چه می خواهید بکنید، به زودی خدا و پیامبر و مؤمنان عمل شما را خواهند دید و آنگاه سر و کارتان با خدای دانایِ نهان و آشکار است…»(1)
8. احیای روحیه تولاّ و تبرّا
تولاّ، مؤمنان را به سوی نیکیها و نیکان جذب می کند و به مانند نیروی جاذبه ای قوی، خواه ناخواه آنان را در مسیر حق نگاه می دارد. از این روی، مؤمنان با تولاّ هم حرمت نیکان رانگاه می دارند و هم خود را در مسیر آنان قرار می دهند و به سوی حق می روند. و تبرّا آنان را از بدیها و بدها دور می سازد و به مانند نیروی دفع کننده ای خواسته و ناخواسته آنان را از مسیر باطل که علامتش ناپاکان امت هستند، دور می سازد و به این ترتیب، مؤمنان با تبرّا هم ناپاکان را از حرمت و کرامت در جامعه دینی ساقط می کنند و هم خود را از مسیر آنان به دور نگاه می دارند.

عوامل پیروزی در عصر امام مهدی علیه السلام
یکی از سؤالاتی که در زمینه مهدویت همیشه مطرح بوده،این است که آیا امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف در گسترش اسلام و تعامل با سایر ادیان از گزینه اجبار استفاده می کند؟
آنچه در روایات درباره شیوه امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف در نوع برخورد با ادیان مختلف و مردم جهان وارد شده است، بیانگر آن است که امام ابتدا، مردم را به سوی حق دعوت می كند و قبل از آغاز هر جنگی، به معرفی دین حق برای دشمنان می پردازد و فرصت انتخاب میان حق و باطل را به آنان می دهد و تنها بعد از اتمام حجت بر دشمنان، از قدرت شمشیر استفاده می كند. عملكرد امام، یعنی رفتار قاطعانه و قدرت شمشیر حضرت، می تواند یكی از عواملی باشد كه در پیاده كردن اسلام در جهان، نقش مهمی را ایفا کند، ولی عوامل دیگری مانند آمادگی جهانی، سلاح مدرن، سلاح علم، انتخاب كارگزاران لایق، رعب و وحشت و … نیز نقش عمده ای خواهد داشت.
اداره جهان نیاز به کارگزارن و وزیران لایقی دارد، از این رو امام استانداران و وزیرانی را بر نقاط مختلف جهان می گمارد كه جز به مصالح اسلام و رضایت خدا به چیزی نمی اندیشند. طبیعی است كشوری كه كارگزارانش از چنین خصوصیت برجسته ای برخوردار باشند، بر تمام دشواری ها پیروز می شود؛ به گونه ای كه زندگان آرزوی زندگی دوباره مردگان را می نمایند

حضرت محسن(ع) در کتب آسمانی (قرآن و تورات)
حضرت محسن(ع) در قرآن
قال المفضل(للامام الصادقع): یا مولای ما تقول فی قوله تعاله (اذا المووده سئلت بای ذنب قتلت) قال: یا مفضل و المووده و الله محسن لانه منا لا غیر،فمن قال غیر هذا فکذبوه.
مفضل به امام صادق(ع) گفت:‌ای مولای من چه می‌‌فرمائید درباره فمروده خدا(آن هنگام که مووده زنده دفن شده) سوال شود،به کدامین گناه کشته شده است؟(امام صادقع) فرمود:‌ای مفضل به خدا قسم المووده محسن(ع) است چرا که او از ماست،و غیرا ز این نیست؛پس کسیکه غیر از این بگوید او را تکذیب کنید.
منبع  شیعه:
بحارالانوار 53/23(علامه مجلسی م.1110)

… فقال ابوبکر: هاتوا من ثقات المسلمین من ینبش هذه القبور حتی تجدوا قبرها فنصلی علیها…
… ابوبکر گفت: افراد مطمئن بروند واین قبرها را نبش کنند و قبرش(قبر فاطمه ع) را بیابند تا بر او نماز بخوانیم…
منابع شیعه:
1- بحارالانوار30/350(علامة مجلسی م.1110)
2- مجمع النورین /148(ابوالحسن مرندی م.1349)
3- ماساه الزهراء 2/49 (سید جعفر مرتضی عاملی)

فقال عمر (لعلی ع) : دع عنک هذه الهمهمه انا امضی الی المقابر فانبشها حتی اصلی علیها…
عمر به علی (ع) گفت:
این سروصداها را کنار بگذار من می‌‌روم به سوی مقابر پس قبر او را (حضرت فاطمه ع) نبش میکنم تا بر او نماز بخوانم…
منابع شیعه:
1- علل الشرایع /188 و(ط.شریعه)/247(شیخ صدوق م.381)
2-بحارالانوار43/205(علامه مجلسی م. 1110)
3-بیت الاحزان (ط.فدک قم .عربی)/202(شیخ عباس قمی م1359)

لما قبضت فاطمه دفنها امیرالمومنین سرا و عفا علی موضع قبرها…
آنگاه که حضرت زهراء(ع) ایشان را پنهانی دفن نمود آثار محل قبر او را محو فرمود…
منابع شیعه:
اصول کافی 1/458(کلینی م.329)

فلما حضرتها الوفاه وصت امیرالمومنین(ع) یتولی امرها و یدفنها لیلا و یعفی قبرها فتولی ذلک امیرالمومنین(ع) و دفنها و عفی موضع قبرها…
حضرت فاطمه (ع) به امیرمومنان(ع) وصیت فرمود:… خوش امر کفن و دفنش را برعهده گیرد و او را شب هنگام ،دفن کند و قبرش را پوشیده دارد پس امیرمومنان(ع) فاطمه(ع) را تجهیز و دفن کرد و جای قبرش را پنهان نمود.

منابع شیعه:
1- الاستغاثه 1/11(ابوالقاسم الکوفی م.352)
2- شرح الاخبار فی فضائل الائمه الاطهار3/70(قاضی نعمان مغربی م.363)
3- امالی مفید/172-173(ط.جامعه مدرسین /281)(شیخ مفید م.413)
4-امالی طوسی /109(شیخ طوسی م.460)
5- بشاره المصطفی /369(محمد بن علی الطبری م.553)
6- بحارالانوار43/211 (العلامة مجلسی م.1110)
7- مجمع النورین /156 (ابوالحسن مرندی م.1349)
8- ماساه الزهراء 2/172 (سید جعفر مرتضی عاملی)

و فی روایه روضه الواعظین قال: فلما ان هدات العیون و مضی شطر من اللیل اخرجها علی و الحسن و الحسین(ع) و عمار والمقداد و عقیل و ابوذر و سلمان صوا علیها ودفنوها فی جوف اللیل …
پس هنگامی که مقداری از شب گذشت و چشمها به خواب رفت حضرت علی و حسن و حسین(ع) و عمار و مقدار و عقیل و ابوذر و سلمان پیکر مطهر حضرت فاطمه(ع) را بیرون آوردند و بر آن نماز خوانده و در تاریک شب به خاک سپردند.
منبع شیعه:
بیت الاحزان(ط.فدک قم) /198 (شیخ عباس قمی م/1359)

و فی روایه: فلما قضت نحبها (ص) و هم فی ذلک فی جوف اللیل اخذ علی (ع) فی جهازها من ساعته کما اوصته فلما فرغ من جهازها اخرج علی (ع) الجنازه و اشعل النار فی جرید النخل و مشی مع الجنازه بالنار حتی صلی علیها و دفنها لیلا…
در روایتی آمده :
بعد از آنکه حضرت زهراء(ع) شهید شدند طبق وصیت آن حضرت،امیرالمومنین(ع) شبانه مشغول غسل و کفن و دفن او شد،بعد از تکمیل غسل و کفن،جنازه را از خانه بیرون آورد و چند شاخه از درخت خرما را آتش زده و جلوی جنازه حرکت داد تا اینکه بر او نماز خوانده و شبانه دفن کرد…
منابع شیعه:
1- بحارالانوار43/204(علامه مجلسی م.1110)
2- فاطمه بهجه قلب 2/584(عربی)(رحمانی همدانی)

تغسیل و آب ریختن اسماء بنت عمیس
و قالت اسماء: اوصت الی فاطمهع ان لا یغسلها اذا ماتت الا انا و علی ع ،فاعنت علیا علی غسلها
اسماء می‌‌گوید: فاطمه(ع) به من وصیت فرمود که او را فقط من و علی (ع) غسل دهیم پس من امیرالمومنین(ع) را در غسل دادن فاطمه(ع) کمک کردم.
منابع شیعه:
1- بحارالانوار 43/184-186 (علامه مجلسی م .1110)
2- بیت الاحزان (ط.فدک قم) /196(شیخ عباس قمی م/1359)

سئل ابوعبدالله (ع) عن فاطمه(ع) من غسلها؟ فقال : غسلها امیرالمومنین(ع) لانها کانت صدیقه لم یکن لیغسلها الا صدیق…
از امام صادق(ع) سوال شد که حضرت فاطمه (ع) را  چه کسی غسل داد؟ حضرت فرمودند: فاطمه(ع) را امیرمومنان(ع) غسل دادند،زیرا که فاطمه،صدیقه بود و صدیقه را فقط صدیق باید غسل دهد.
منابع شیعه:
1- مناقب ابن شهر آشوب3/364(ابن شهر آشوب م.588)
2- بحارالانوار43/184(علامه مجلسی م.1110)
3- مستدرک الوسائل 2/185(میرزای نوری)

… فکشف علی (ع): عن وجها فاذا برقعه عند راسها فنظر فیها فاذا فیها: بسم الله الرحمن الرحیم
هذا ما اوصت به فاطمه بیت رسول الله (ص) و هی تشهد ان الا اله الا الله و ان محمد عبده و رسوله و ان الجنه حق والنار حق و ان الساعه آتیه لا ریب فیها و ان الله یبعث من فی القبور ی اعلی انا فاطمه بنت محمد زوجنی الله منک لاکون لک فی الدنیا والاخره انت اولی بی من غیری حنطنی و غسلنی و کفنی باللیل و صل علی وادفنی باللیل و لا تعلم احدا و استودعک الله و اقرء علی ولدی السلام الی یوم القیامه.
… پس حضرت علی (ع) جامه را از روی صورت حضرت فاطمه (ع) کنار زد رقعه‌ای را دید که در آن نوشته شده بود:
به نام خداوند بخشنده مهربان،این (وصیتنامه‌ای ) است که فاطمه دختر رسول خدا (ص) به آن وصیت نموده است ،و او گواهی می‌‌دهد که الهی جز الله نیست و اینکه محمد(ص) بنده و فرستاده او است،و اینکه بهشت حق است و دوزخ حق است و رستاخیز فرا می‌‌رسد و هیچ شکی در ان نیست و خداوند آنان را که در قبول هستند بر می‌‌انگیزد.‌ای علی (ع)!من فاطمه دخت محمد(ص) هستم خداوند مرا به تزویج تو درآوده تا آنکه در دنیا و آخرت همسر تو باشم. تو از دیگران به من سزاوارتری،مرا شب حنوط کن و غسل بده و شبانه کفن کن و بر من نماز بگزار و شب مرا به خاک بسپار و هیچ کس را باخبر مکن!و تو را به خدا می‌‌سپارم و سلام مرا به فرزندانم تا روز قیامت برسان.
منابع شیعه:
1- بحارالانوار43/214 (علامة مجلسی م.1110)
2-بیت الاحزان (ط. فدک قم) /195(شیخ عباس قمی م.1359)

اول :شکستن استخوان پهلو
جبرئیل به پیامبر اکرم(ص) گفت: … اما ابنتک … و یکسر ضلعها…
… اما دخترت… شکسته می شود استخوان پهلویش.
منابع شیعه:
1- بحارالانوار98/44 (علامه مجلسی م.1110)
2- ماساه الزهراء2/38 (سید جعفر مرتضی عاملی)
(2)
درروایتی آمده:
السلام علیک ایتها الصدیقه الشهیده … المکسوره ضلعها…
سلام بر صدیقه شهیده… که استخوان پهلویش شکسته.
منابع شیعه:
1- اقبال الاعمال (یک جلدی )/625 (ط.مکتب الاعلام الاسلامی 3/166) (سید بن طاووس م.664)
2- بحارالانوار97/200 (علامه مجلسی م.1110)

لزوم شناخت دشمن
امیرمؤمنان (ع) می‌‌فرمایند:
(واعلموا انکم لن تعرفوا الرشد حتی تعرفو الذی ترکه ) . بدانید که شما راه رشد و تعالی انسانها و جامعه اسلامی را نخواهید شناخت تا اینکه بدانید چه کسی این راه را ترک کرده (و مسیرش را بسته است) .
کسی که دشمن را نشناخته روزی در دام او گرفتار شده و پاره پاره خواهد شد.
لذا خدای تعالی ما را از دشمن خود بر حذر داشته و فرموده:
(یا ایها الذّین آمنوا لا تتخذوا عدوّی و عدوّکم اولیاء )
ای کسانی که ایمان آورده‌اید دشمن من و دشمن خودتان را به دوستی نگیرید.
اینک این سوال مطرح می‌‌شود آیا کسانی که فاطمه زهراء(ع) را آزردند و پهلویش را شکستند و به اعتراف کتب معتبره اهل سنت محسنش را شهید کردند دشمن خدا نیستند؟!