1- دلایل افول ازدواج در میان جوانان و رغبت آنان به سایت‌ها و کانال‌های همسریابی در اینترنت، اینستاگرام و تلگرام
2- خطرات استفاده از ابزارهای اینترنتی برای ازدواج (با توجه به اینکه فعالیت صورت گرفته بیشتر روابط جنسی کوتاه مدت و دوستیابی است و به ازدواج ختم نمی شود) برای فرد و جامعه چیست؟
3- راهکارهای مقابله با بی میلی جوانان به ازدواج
بسم الله الرحمن الرحیم و به نستعین
سیالیت روابط مهمترین آسیب روابط در فضای مجازی
سرنخ این پدیده شوم اجتماعی را از منظر علوم مختلف انسانی می توان پی گیری کرد. حقوق، اقتصاد، سیاست، جامعه شناسی، روانشناسی از جمله چشم اندازهایی است که ابزار لازم برای تبیین و تحلیل این مشکل را در سطح خرد و کلان در اختیار ما قرار می دهد.
به عنوان نمونه یکی از پاسخ هایی که دانش حقوق و فلسفه حقوق در اختیار ما قرار می دهد این نکته است که؛ همان گونه که قرآن کریم از ازدواج به عنوان میثاق غلیظ یاد می کند، ازدواج یک قرارداد سنگین است که تکالیف و مسئولیت های پرشمار و متفاوتی را بر عهده زن و مرد قرار می دهد. این در حالی است که جوان در عصر حاضر به خاطر عوامل مختلف فرهنگی و اجتماعی نه آمادگی و نه میل به پذیرش تکالیف و مسئولیت های سنگین ازدواج را ندارند. این وضعیت وقتی پررنگ‌تر می شود که تاکید بیش از حد بر استقلال خواهی، فردگرایی، آزادی طلبی نیز به عنوان یکی از ویژگی های اصلی روانی جوانان در دوران مدرن است.
بهم ریختگی تناسب حقوق و تکالیف زوجین در فرایند ازدواج دائم نیز در این میان نقش مهمی را بازی می کند. اگر هرکدام از زن و مرد احساس کنند که در یک قرارداد اجتماعی مثل ازدواج، حقوق و دستاوردهای آنان متناسب با تکالیف و هزینه‌ها نیست، زیر بار آن قرارداد نمی روند یا آنکه در ماهیت این قرارداد مداخله می کنند تا هزینه و تکلیف کمتری را متحمل شوند. ازدواج های اینترنتی، ازدواج موقت، هم‌باشی، ازدواج سفید و … از جمله واکنش هایی است که تحت تاثیر این شرایط به وجود می آید.
علاوه بر این، نظریه های متعددی در جامعه شناسی یا جامعه شناسی خانواده می تواند ابزار مناسبی برای تبیین و تحلیل این شرایط در اختیار ما قرار دهد. به عنوان نمونه می توان به این نکته اشاره کرد که، کارکردهای ازدواج در دوران مدرن بسیار محدودتر از کارکردهای ازدواج در شرائط پیشامدرن است. ازدواج در شرایط پیشامدرن دارای ده‌ها کارکرد فردی و اجتماعی بوده که در دوران مدرن بسیاری از این کارکردها به وسیله نهادهای جایگزین جامعه مدرن پوشش داده می شود. این وضعیت به گونه ای است که شاید بتوان ادعا کرد بسیاری از جوانان ارضاء نیاز جنسی را کارکرد منحصر یا مهمترین کارکرد ازدواج قلمداد می کنند. در صورتی که چنین تلقی در هشیار ، ارتکاز یا کنش جوانان وجود داشته باشد، طبیعی است که قبول مسئولیت ازدواج دائم به شکل سنتی برای پوشش دهی این کارکرد عاقلانه به نظر نرسد. برای پرکردن خلاء نیازهای عاطفی یا جنسی که تنوع طلبی یکی از ویژگی های آن است عاقلانه نیست که زیر بار هزینه بزرگی مثل ازدواج دائم رفت. به همین منوال می توان تبیین‌هایی را از نظر روانشناختی، اقتصاد یا سیاست نیز مطرح نمود.
روابط سیال و متعدد عاطفی و جنسی در فضای مجازی آسیب های مختلفی برای فرد و جامعه در پی دارد. جایگزین شدن یک حس آرامش مجازی، موقت، اعتیادی و تخدیری به جای احساس آرامش پایدار و حقیقی که دستاورد اصلی ازدواج دائم و باثبات است، مهمترین آسیب این روابط است. نکته‌ای که این شکل ازدواج را تاسف‌بار‌تر می‌کند این است که، کسانی که در این مهلکه وارد می شوند، دچار یک نوع حالت تنوع طلبی عاطفی یا جنسی نیز می گردند. چنین اشخاصی در صورتی که ازدواج دائم نیز داشته باشند، همیشه در معرض مقایسه گری و زیاده خواهی قرار خواهند گرفت و آستانه توقعات عاطفی، جنسی، زیبایی شناختی، هیجانی آنها از حالت طبیعی و واقعی خارج می گردد. قرار گرفتن در چنین شرایطی عموما ازدواج دائم آن را با خطر فروپاشی روبرو می سازد و نخواهند توانست زندگی باثبات و امنی را پایه ریزی کنند.
در مورد راهکارهای مقابله با این وضعیت نیز طبیعی است هرگاه عوامل مختلف به وجود آورنده این وضعیت را توانستیم از چشم اندازهای مختلف بدست اوریم و در عین حال وزن و میزان تاثیر آنها را نیز فهمیدیم، هر دسته از عوامل، راهکارهای متناسب با خود را می طلبد. به عنوان مثال در صورتی که کارکردهای خانواده و ازدواج دائم دوباره احیا گردد، تناسب حقوق و تکالیف بین زن و مرد مراعات گردد، روحیه فردگرایی، استقلال طلبی افراطی یا آزادی خواهی به معنای یله و رها بودن درمان گردد و … بخشی از علت های این مشکل اجتماعی نیز اصلاح خواهد شد.
شاید بتوان همه عوامل، آسیب‌ها و راهبرد مقابله با آسیب‌های این مشکل اجتماعی (که بخشی از آن را اشاره کردیم) را از قرآن کریم الهام گرفت. قران کریم «زوجیت» و «بعضیت» را منشا شکل‌گیری مودت، سکونت و رحمت بین همسران قلمداد کرده، می‌فرماید: و من آیاته ان خلق لکم من انفسکم ازواجا لتسکنوا الیها و جعل بینکم موده و رحمه. در آیات متعددی نیز با عباراتی مثل (بعضکم من بعض و بعضهم من بعض) به این حقیقت اشاره می کند که زن و مرد نسبت به هم «دیگری» نیستند بلکه پاره تن هم‌اند. زوجیت و بعضیت در خلقت، منزلت، حقوق و تکالیف زن ومرد اقتضائاتی دارد که اگر این اقتضائات لطمه ببیند، به همان نسبت ازدواج و کارکردهای ازدواج لطمه خواهد دید.
دو چیزی که در عین حال که بایکدیگر مشابه هستند یک نحوه تضاد و تفاوت هم بایکدیگر دارند (مثل دو لنگه کفش) را زوج می گویند. وقتی که زن و مرد از نظر تکوین، منزلت، حقوق و تکالیف فردی و اجتماعی به گونه ای باشند که در عین حال که هم شان و هم‌سر یکدیگر هستند لکن تفاوت هایی نیز در بین آنها وجود داشته باشد که مکمل و متمم یکدیگر باشند، نیاز و تجاذب پایداری نیز بین آن ها برقرار خواهد شد. اما اگر زن و مرد در حقوق و تکالیف، منزلت ها و پایگاه های اجتماعی و تکوین کاملا شبیه یکدیگر شوند و مدام بر طبل تشابه و تشبه بکوبند، بی شک سازوکار زوجیت، نیاز متقابل و مکملیت متقابل و تجاذب متقابل که محصول آن مودت، رحمت و سکونت است منتفی خواهد شد. از این روست که در روایات پرشماری تشبه زن ومرد به یکدیگر را یکی از نشانه های آخرالزمان دانسته و لعن (دوری از رحمت الهی) را محصول آن قلمداد کرده و می فرماید (لعن الله المتشبهین بالنساء و المتشبهات بالرجال؛ خدا زنان و مردانی را که در صددند به جنس مخالف خود شبیه شوند از رحمت خود طرد می نماید). شبیه شدن زن و مرد در حقوق، مسئولیت ها و منزلت هایی که خداوند بر اساس تکوین و جنسیت آنها رقم زده است منجر به معطل ماندن این استعدادهای تکوینی می شود و زمینه مکملیت و تجاذب پایدار و متقابل بین زن ومرد را از بین می برد. از این رو کارکرد زن و مرد در حد ارضاء نیازهای موقت جنسی یا هیجانی و عاطفی تنزل می یابد و ازدواج های مجازی و سیال اینترنتی واکنشی به این شرایط خواهد بود.