احکام اجرای موسیقی وترانه-

اجرای سرود و موسیقی در محافل دینی
سوال :اجرای سرود همراه با موسیقی ،با نوار یا به صورت زنده در مساجد و محافل دینی چگونه است؟
پاسخ آيات عظام
تبريزي: نواختن موسيقي لهوی  وگوش دادن به ان حرام است چه با سرود همراه باشد يا بدون ان باشد،چه گوش دادن به آن از روی نوار باشد يا به صورت مستقيم وانجام اين کار در مسجد به جهت اينکه بي احترامی به مسجد است حرمت ان شديدتر ميشود.
بهجت :جایز نیست.
فاضل لنکراني: چون معمولاً موجب هتک ووهن مسجد است جايز نيست.
مکارم شيرازي:جايز نيست
صافي گلپايگاني: حرام است
سيستاني:اگر موسيقي لهوي يا صداي ترانه ومانند ان باشد ،در همه جا حرام است واگر از اين قبيل نباشد هم مناسب شان مسجد نيست  وبايد اجتناب شود.1
1.مسائل جدید از دیدگاه علما و مراجع تقلید،ج3،ص75 .

موسيقي وکف زدن در مساجد ومجالس اهل بيت
سوال: خواندن اشعار مذهبي همراه غناو کف زدن با آهنگ مناسب لهوو لعب واوردن تار وتنبور وموزيک وامثال آن به مساجد وحسينيه ها ومجالس اهل بيت  چه صورت دارد؟
صافي گلپايگاني:”نعوذ بالله من شرور انفسنا”
اعمال مرقوم همه حرام واهانت به شعائر اسلام ومذهب وهتک مشاهد شريفه ومساجد ومخالف  هدايت هاوتعاليم عاليه دين وحرکت درمسير افساد جامعه ونسل جوان وتحريف احکام است واز محرمات واحکام اوليه است. وارد کردن  اين ملاهي ومناهي در برنامه هاي عزاداري وجشن ها واعياد اسلامي ومذهبي ومجالس ديني ومداحي اهل بيت از تسويلات شيطان وانحراف از هدايتهاي سازنده قرآن کريم وموجب محروميت از برکات وثوابهاي بسيار اين برنامه هاست.حقير به همه دست اندرکاران محترم وبرگزارکنندگان عزيز اين مراسم بسيار شريف که ان شاالله مقصد اساسي ايشان تنظيم شعائر واظهار ارادت وولايت به اهل بيت وتقرب به خداوند متعال است ،جداً توصيه مي کنم  که اين مراسم وبلکه جامعه اسلامي را از اين ملاهي ومناهي پاک ومنزه نگه دارند واين آيه شريفه را هميشه در نظر داشته باشند:”قل هل ننبئکم بالاخسرين اعمالا”1

1.کهف (14) آیه 103 .
از خداوند متعال قبول خدمات وزحمات ومساعي همگان مخصوصاً جوانان عزيز را در شعائر مذهبي مسئلت         مي نمايم.
مکارم شيرازي:جايز نيست
سيستاني: غنا در اشعار مذهبي به احتياط واجب جايز نيست.
فاضل لنکراني:غنا ورقص وکف زدن همراه با موسيقي مهيج مطرب حرام است، واحترام مساجد وحسينيه ها لازم است وانجام هرنوع عملي که باعث هتک وبي احترامي به مساجد وحسينيه ها وخلاف شان اين مکانها باشد،مثل برگزاري  عروسي ومجالس عقد وشادي همراه با دست زدن و…. جايز نيست.
تبريزي: آوازه خواني مناسب مجالس خوشگذراني ونيز استعمال آلات لهو حرام است وآوردن انها در اماکن مقدسه از جهت اينکه موجب وهن بر مقدسات مي باشدحرمت ديگر دارد. خداوند تبارک وتعالي گمراهان را هدايت وبه مومنين توفيق اطاعت  وپيروي از دستورات ديني عطافرمايد.
بهجت: غنا وموسيقي مطرب وکف زدن لهوي جايز نيست واستعمال آلات ذکر شده در لهو حرام است ودر غير لهو خلاف احتياط واجب است به خصوص اگر موجب هتک اماکن  محترمه باشد از اين نظر هم حرمت دارد.1
1.مسائل جدید از دیدگاه علما و مراجع تقلید،ج4،ص195-197.

توجيه به کارگيري آلات لهو در مجالس معصومين
سوال :ضرب،دف ودايره زدن در مجالس ائمه معصومين چه صورت دارد؟ دربرخي جلسات خصوصاً زنانه گروههايي باگرفتن مبالغ سنگين به وسيله اين آلات اجراي برنامه مي کنند ودر برابر اعتراضات به سخن معصومين که فرمودند: درشادي ما شاد ودر عزاي ما عزادار باشيد استناد مي کنند، آيا اين گونه حرکات موجب رضايت اهل بيت است ودر راستاي اين حديث شريف ومشروع مي باشد ؟ودعوت از اين گروه هاوافراد وپول دادن به آنها چه صورت دارد؟
پاسخ آيت عظام
بهجت: برپايي آن مجالس وپول دادن به انها حرام است.
تبريزي :استعمال الات لهو در مجالس معصومين جايز نيست ونيز حضور در مجالسی که اين برنامه ها در آن اجرا مي شود جايز نيست وگرفتن پول براي امرمزبورجايز نيست، مجالس معصومين بايد طوري باشد که مردم را به فضايل وسفارشهاي معصومين آشنا نمايد وانها را به ياد خداوند متعال بيندازد.
صافي گلپايگاني:هيچ يک جايز نيست ودر مجالس مربوط به اهل بيت توهين به مقامات ان بزرگواران نيز مي باشد ودر ايام شادي آن بزرگواران اين گونه حرکات موجب غضب انهاست وبا انجام معاصي نميتوان در اين مراسم ابراز شادي کرد ودعوت از مجريان اين گونه برنامه ها وپول دادن در مقابل آن جايز نيست واگر اشخاص از اين مجريان دعوت کنند ويا به آنها پول بدهند ويا در مجالس انها شرکت کنند موجب رواج منکرات شده اند وقلب مبارک امام زمان ارواحنافداه را نگران مي سازند.
فاضل لنکراني: به طورکلي هرامري که هتک وبي احترامي به ائمه اطهار تلقي شود جايز نيست، وظاهراً مجموع اين اعمال عرفاً هتک محسوب ميشود.
سيستاني:اگر زدن به نحو لهوي باشد که غالباً هم چنين است حرام است ودر غير اين صورت هم مناسب اهل بيت نيست واگر هتک حرمت شمرده شود حرام است وآن حديث شامل اظهار شادي به کيفيت محرم نيست.1
سوال از آيه الله خامنه اي مدظله
سوال: ضرب دف ودايره زدن درمجالس ائمه معصومين چه صورت دارد؟
دربرخي جلسات خصوصاً زنانه گروههايي باگرفتن مبالغ سنگين به وسيله اين آلات اجراي برنامه ميکنند ودر برابر اعتراض ها به سخن معصومين که فرمودند: درشادي ما شاد
1.همان،ج2،ص39و40.
ودر عزاي ما عزادار باشيد استناد مي کنند، آيا اين گونه حرکات موجب رضايت اهل بيت است ودر راستاي اين حديث شريف ومشروع مي باشد ؟ ودعوت از اين گروه ها وپول دادن به آنها که غالباًمجالس ائمه را از محتوا ومعنويت خالي کرده وبه سوي لهويات سوق مي دهند چه صورت دارد؟ همچنين اجراي موسيقي ودعوت از کنسرتهاي موسيقي در مجالس اهل بيت چگونه است؟
جواب: هرگونه خوانندگي ونوازندگي مطرب لهوي که متناسب با مجالس عيش ونوش وخوشگذراني باشد حرام است وشادي غيرمشروع نيز جايز نيست ولودر اين گونه مجالس باشد.1
سوال از آيه الله صافي گلپايگاني مدظله
سوال: معمولاًدر مراسم عيدالزهرا کف زدن وپايکوبي ورقص را مستند به حديث رفع القلم  ميدانند،آيا صحيح است؟
جواب: عيدالزهرا با ساير ايام در اين جهت فرقي ندارد ومورد رفع القلم نيست.2
سوال از ايه الله مکارم شيرازي مدظله
سوال:معمولاً درمراسم عيدالزهرا کف زدن ، پايکوبي، رقص وحتي اموري که فقها صريحاٌ به حرمت آن فتوا داده اند را
1.همان،ص93و94 .
2.جامع الاحکام،ج2،ص129،سوال1582.
مستند به حديث رفع القلم که مي فرمايد:(( وامرت الکرام الکاتبين ان يرفعوالقلم عن الخلق کلهم ثلاثه ايام من ذلک اليوم ولا اکتب عليهم شيئاً من خطاياهم  کرامه لک ولوصيک)) جايز ميدانند.1 آيا اين نوع احاديث از نظر سند معتبر است؟وبرفرض اعتبار معناي حديث چيست؟
جواب:اين روايت از نظر سند اعتباري ندارد؛ به علاوه مخالف کتاب الله است، ومعاذ الله که ائمه معصومين اجازه ارتکاب گناه به افراد در اين ايام يا غير اين ايام داده باشند وبرفرض اعتبار معناي حديث اين است که اگر کسي لغزشي از او سرزد خداوند اورا مي بخشد نه اينکه عمداً آلوده گناه شود.2
کف زدن در مجالس جشن اهل بيت
سوال: برخي مداحان مطرح مي کنند: کف زدن داراي ثواب است وهرچه بهتر ومحکم تر کف بزنيد ثواب بيشتر مي بريد واساساً اين گونه حرکات مانند کف زدن  ورقص اگر براي اهل بيت باشد اشکال ندارد،آيا براين گونه اعمال که يا حرمت قطعيه دارد يا حداقل عملي شبهه ناک وشرک آلود است اگربراي اهل بيت انجام شد ثواب مترتب مي شود؟
1.بحارالانوار،ج31،ص125 .
2.مکارم،استفتائات جدید،ج3،ص158،سوال470.

پاسخ آيات عظام
تبريزي:کف زدن ورقص با مجالس معصومين مناسب ندارد ولازم است در اين مجالس ترک شود، مجالس معصومين بايد طوري باشد که مردم را به ياد خداوند متعال بيندازد وفضايل وسفارش های معصومین رابراي مردم بيان کنند نه این که –العیاذ باالله-در ان کار حرام انجام شود،یا کاري که موجب غافل شدن مردم از خداوند شود که در اين صورت ثوابي بر ان مترتب نميشود.
صافي گلپايگاني: واضح است کسي که چنين امري را اظهار مي دارد لابالي است ويا جاهل واين گونه اشخاص بدعت گذار محسوب مي شوند، صحت وفساد عمل ويا ثواب داشتن  یا نداشتن آن را بايد مجتهد جامع الشرايط بفرمايد.
بهجت:شايسته مجالس اهل بيت نيست بلکه اگر به حد لهو برسد يا هتک مکان يا معصوم باشد بايد اجتناب شود.1
فاضل لنکراني:به طورکلي کف زدن در مساجد وحسينيه ها واماکن مقدس به هرعنوان که باشد جايز نيست ودر غير آنها  هم با توجه به اين که در طول تاريخ اسلام وتشيع شعار مسلمانان ذکر صلوت بوده است خصوصاً درمجالسی که به نام وياد ائمه تشکيل شده است لذا مناسب است مسلمانان
1.مسائل جدید از دیدگاه علما و مراجع تقلید،ج2،ص44.

احساسات وعلايق مذهبي خويش را با فرستادن صلوات ابراز دارند.1
خامنه اي: در مجالس مذهبي واعياد بهتر است با اذکار شريفه صلوات وامثال آن مجلس را گرم کنند. کف زدن همراه با رقص وابتذال  در خوانندگي جايز نيست واجراي چنين برنامه اي در مجالس مذهبي، غلط اندرغلط است.
مکارم شيرازي: درمساجد وحسينيه ها ترک شود ودر محيطهايي مانند مسجدالحرام که سبب وهن مسجد مي شود حرام است.
سيستاني: بايد سعي شود در مجالس مذهبي( کف زدن) جاي صلوات را نگيرد.
وحيدخراساني:کف زدن در مجالس طرب وشادي، حتي در مجالس مواليد ائمه بنابر احتياط واجب جايز نيست.2
شبيري زنجاني:دست زدن ذاتاً اشکال ندارد مگر موجب هتک چنين مجالسي باشد وبه طورکلي مناسب است دست زدن در اين موارد ترک شود.3
1.جامع المسائل،ج1،ص95،سوال307و ص486،سوال1734 .
1.مسائل جدید از دیدگاه علما و مراجع تقلید،ج1،ص167-168.
3.استفتاء

علوي گرگاني:دست زدن نزد مامطلق جايز نيست چه از طرف مردان وچه زنان وچه در مجالس وغير آن وبنابر احتياط از زدن روي قابلمه هم اجتناب شود ومولودي خواني اگر مناسب مجلس لهو نباشدويا مشکوک باشد اشکال ندارد ودر غير اين صورت جايز نيست.1
استفتاء از آيه الله نوري همداني مدظله
سوال: کف زدن چه حکمي دارد؟
جواب :کف زدن به تنهايي حرام نيست ولي از ديدگاه اسلام مسلمانان بايد وقار ومتانت خود ومجالس ومجامع خود را هميشه حفظ کنند  واعمال وحرکاتي که نشانگر جلف وسبک بودن است  و وقار وعظمت  ومتانت آنها را خدشه دار مي سازد را کنار بگذارند.2
پاسخ آيه الله صافي گلپايگاني مدظله به چند سوال
سوال :آيا دست زدن در مجالس مولودي ائمه اطهار جايز است وهم چنين اگر درهنگام دست زدن بدن وشانه ها با ريتم شعر تکان بخورد چه حکمي دارد؟
جواب: لهو است واشکال دارد ومخصوصاٌ اشکالش در صورت دوم بيشتر است ومشابه مجالس رقص وسماع بعض فرق باطله است وعلاوه با احترام وقداست اين مجالس عزيز
1.اجوبه المسائل،ج1،ص397،سوال12 .
2.نوری همدانی ،توضیح المسائل،ص612 .
مناسب نيست ومعلوم نيست اين چه گرايشي است که بعضي به امور لهويه وملاهي پيدا کرده اند وچه شيطاني پشت ترويج اين حرکات است.1
سوال: چندصباحي است که در ايام مواليد ائمه اطهار مجالس با شکوه وبا عظمتي براي سرور وشادباش مي گيرند اما در مجالس زنانه ،خانم جلسه،زنان حاضر در جلسه را مکلف مي کند که برخيزند وبرقصند تا اينکه حاجت خويش را بگيرند واستدلالشان اين است که خود ائمه به ما گفته اند در شادي ما شاد ودر غم ما غمناک باشيد،حکم شرع را بيان فرما. 
جواب :رقص زن فقط براي شوهر به تنهايي جايز است ودر ساير موارد حرام مي باشدوخشنودي ائمه اطهار با عمل حرام انجام نمي گيرد وآنچه فرموده اند”يفرحون لفرحنا” مقصود اين نيست که مجلس معصيت گرفته شود و اعمال خلاف شرع در آن صورت بگيرد؟ کما آنکه سيره افراد لاابالي وغير متشرع در مجالس چنين است؟ خداوند متعال گويندگان وشنوندگان را به آنچه وظيفه شرعي انهاست هدايت فرمايد تا با برداشت غلط از آيات وروايات موجبات اضلال  مردم را فراهم ننمايند.2
سوال:شرکت در مراسمي که به عنوان جشن ولادت ائمه معصومين جهت شادي به کف زدن ودست زني نسبتاً شديد
1.جامع الاحکام،ج2،ص128،سوال1579 .
2.جامع الاحکام،ج2،ص128،سوال1580 .
مشغول مي شوند چه حکمي دارد؟
جواب :اگر کف زدن با نحوه خاصي که تناسب با مجالس لهو دارد انجام شود جايز نيست وشرکت در آن مجلس هم جايز نيست به نحو کلي در اين گونه مراسم مناسب است به ذکر مدايح ائمه بپردازيد که هم موجب سرور است وهم ثواب وياد آوری فضايل آن بزرگواران که موجب تشديد محبت وولايت بالنتيجه تکميل معرفت خواهد شد ودست زدن برخلاف شان اين گونه مجالس است علاوه بر اينکه ممکن است تدريجاً امور ديگري هم که قطعاً جايز نيست در اين مجالس وارد شود.1
مطلب پنجم :حسن احتياط
در مواردي  که وجوب عملي مشکوک باشد اگر کسي آنرا از روي احتياط (نه به قصد وجوب) انجام دهد ؛ مثلاً نمي داند در رکعت سوم وچهارم نماز يک بار تسبيحات اربعه واجب است يا سه بار؟ واحتياطاً سه بار بگويد و…کار او مورد پسند عقل وشرع مي باشد.اين که گفتيم در شبهه وجوبي بود ودر شبهه تحريمي نيز همين طور است؛ يعني اگر کسي در حلال وحرام بودن عملي شک دارد وآن را احتياطاً ترک کند  مثلاً اگر کسي نميداند استعمال سيگار حلال است يا حرام؟ واحتياطاً آن را ترک کند کار مطلوبي انجام داده است.
1.همان،ص129،سوال1583 .

يادآوري مي شود که در مقام فتوا همچنان که در علم اصول ثابت شده است در شک بدوي اصل برائت جاري مي شود وکسي نمي تواند در جايي که بر وجوب يا حرمت چيزي دليل معتبري وجود ندارد آنرا به عنوان واجب يا حرام اعلام کند بلکه بر اساس اصل برائت آن را به عنوان غير واجب وغير حرام معرفي نمايد وگرنه گرفتار تشريع خواهد شد که حرام است ولي در مقام عمل شايسته است انسان عمل مشکوک الوجوب را احتياطاً (نه به قصد واجب) انجام دهد وعمل مشکوک الحرمه را احتياطاً (نه به عنوان حرام) ترک کند.
جمله معروفي در بين علما مطرح است که مي فرمايند:”الاحتياط طريق النجاه”1 ؛اگرچه نتوانستم به دست بياورم که اين جمله با همين الفاظ در روايت آمده يا از مضمون روايات مختلف اقتباس شده است. در هرصورت اين جمله به ما مي فهماند که اگر کسي ميخواهد در دنيا وآخرت نجات يابد بايد در کارهاي خود احتياط را پيشه کند که احتياط راه نجات است.
پس در همه موارد شبهه وشک،احتياط خوب است،مگر انکه
1.عین عبارت فوق در کتب حدیث به دست نیامده،ولی علامه مجلسی در چهار جای بحار الانوار،(ج62،ص203،ج71،ص109،ج78،ص78،وج85،ص76)در بیان مضمون روایات،همین عبارت (الاحتیاط طریق النجاه)را به کار برده است.

در مواردي احتياط زياد موجب اختلال نظام زندگي گردد که در ان مورد خاص مطلوب نخواهد بود.

روايت درباره حسن احتياط
روايات بسياري از پيشوايان معصوم رسيده است که دلالت به مطلوبيت احتياط دارد؛ يعني در همه مواردي که حکم يا موضوع مشخص نباشد،احتياط بهتر از ارتکاب عمل مشکوک است واين حکم در همه ابواب فقهي جريان داردو اختصاص به موضوع خاصي ندارد.در اينجا با برخي از اين روايات آشنا مي شويم:
1- درروايت ابوسعيد زهري از امام محمد  باقر آمده است:
“الوقوف عند الشبهه خير من الاقتحام في الهلکه”
توفق در مورد شبهه، بهتر از افتادن در هلاکت است.1
2- در روايت مقبوله عمربن حنظله از امام صادق امده است:
“و انما الامور ثلاثه:امر بين رشده فيتبع وامر بين غيه فيجتنب، وامر مشکل يرد علمه الي الله(والي رسوله).قال رسول الله:حلال بين وحرام بين وشبهات بين ذلک، من ترک الشبهات نجا من المحرمات،  ومن اخذ بالشبهات ارتکب المحرمات ،وهلک من حيث ولايعلم ،ثم قال:فان الوقوف عندالشبهات خير من الاقتحام في الهلکات؛”
1.وسائل الشیعه،ج27،ص155،ابواب صفات القاضی ،باب 12،حدیث 2 .

امورمردم سه نوع است:
1.عملي که حليت  ومايه رشد بودن ان معلوم است، پس انجام داده مي شود.
2.چيزي که حرمت وموجب گمراهي بودن آن معلوم است،پس ترک مي شود.
3. امرمشکلي که حکمش معلوم نمي باشد وبايد علم ان به خدا ورسولش واگذار شود.
وجدم رسول خدا فرموده است :حلال مشخص ،حرام مشخص وميان انها شبهات است، هرکس شبهات را ترک کند، از محرمات نجات خواهد يافت وهرکس شبهات را انجام دهد، مرتکب محرمات ميشود وناخودآگاه به هلاکت خواهد افتاد.
سپس فرمود:توقف در کنار شبهات بهتر از افتادن در مهلکه است.1
3- حضرت علي (ع) ضمن خطبه اي فرمود:
“حلال بين وحرام بين وشبهات بين ذلک فمن ترک مااشتبه عليه من الاثم،فهولمااستبان له اترک، والمعاصي حمي الله،فمن يرتع حولها يوشک ان يدخلها”
چيزهايي حلال آشکار وچيزهايي حرام آشکار است وميان آنها موارد مشکوک وجود دارد .هرکسي اعمال مشتبه به گناه
1.همان ،ص157،ابواب صفات القاضی ،باب12،حدیث9 .
را ترک نمايد ،حرام معلوم را اسانتر وبهتر ترک خواهد کرد.محرمات وموارد معصيت،بمنزله قرق خداي متعال است ؛ هرکه در اطراف قرق خداچرا نمايد، احتمال مي رود که به داخل قرق وارد گردد.1
4- درحديث ديگر از ان حضرت روايت شده که فرمود:
لاورع کالوقوف عندالشبهه؛” “
هيچ پرهيزکاري همانند توقف در مقابل عمل شبهه ناک نيست.2
5- در حديث “معتبر” جميل بن صالح از امام صادق واو از پدرانش نقل فرموده است که رسول خدا (ع ) فرمود:
“الامورثلاثه:امرتبين لک رشده فاتبعه،وامر تبين لک غيه فاجتنبه،وامر اختلف فيه فرده الي الله عزوجل؛”
امورمردم سه گونه است:
1.امري که مايه رشد وترقي است،از ان تبعيت کن(انجام بده).
2.امري که موجب ضلالت وگمراهي است،از ان دوري کن.
3.امري که مورد شبهه واختلاف است،آن را به خدا واگذار کن (توقف کن).3
1.همان،ص161،حدیث27 .
2.همان،حدیث 23 .
3.همان،ص162،ابواب  صفات القاضی،باب 12، حدیث28 .
6- درروايت “موثق” فضيل بن عياض مي گويد:به امام صادق عرض کردم :پرهيزگارترين مردم کيست؟فرمود:
“الذي يتورع عن محارم الله،ويجتنب هولاء،فاذا لم يتق الشبهات وقع في الحرام،”.

 


جستجو