يكى از عواملى كه در ساخت شهرها و شهركها بايد مورد نظر مهندسين و معماران شهرسازى قرار گيرد، ساخت مسجد است و بايد مسجد در نقطهاى از شهر ساخته شود كه عموم مسلمين به راحتى بتوانند به آن دسترسى داشته باشند، خصوصا بتوانند در كوتاهترين زمان ممكن براى اقامه جماعت در آن اجتماع كنند. قرآن كريم در اين زمينه مىفرمايد: «وَ اَوْحَيْنَا اِلى مُوسى وَ اَخِيهِ اَنْ تَبَوَّءَ لِقَوْ مِكُمابِمِصْرِبُيِوتا وَ اجْعَلُوا بُيُوتَكُمْ قِبْلَةً وَاَقيِموُالصَّلَوةَ وَ بَشِّرِ الْمُؤمِنِينَ(1)» و به موسى و برادرش وحى كرديم كه براى قوم خود خانههائى در سرزمين مصر بنا كنيد و خانههايتان را در مقابل يكديگر و متمركز قرار دهيد و نماز را بپا داريد و به مؤمنان بشارت ده كه سرانجام پيروز مىشوند.
مبارزه با قدرت ستمگران و ظالمان نياز به سازندگى، اعم از سيستمهاى دفاعى و خودسازى معنوى و روحانى دارد و اين مهم بوسيله اقامه نماز فراهم شده و روح و روان آدمى را پاك و قوى مىسازد.
«خداوند دستور مىدهد كه خانههاى خود را روبروى هم بسازيد، منظور از اين فرمان اين
1- سوره يونس، آيه 87.
(36)
بود كه موسى و هارون بتوانند، براى امر تبليغ دسترسى به آنان پيدا كنند و نماز را به جماعت بخوانند و براى نماز جماعت تمكّن پيدا كنند(1)».
اين زمينهاى مىشود براى سازماندهى مناسب جوامع و سهلالوصول بودن دسترسى امام به مأموم و حاكم به افراد جامعه، تا به اين وسيله از ستمگران و فرعونيان هر زمان رهائى يابند، همانگونه كه در سالهاى مبارزه عليه طاغوت دو هزار و پانصد ساله ستمشاهى، مساجد مراكز اصلى مبارزه و در دوران دفاع مقدس، مراكز اصلى سازماندهى نيروهاى بسيج در امور نظامى و دفاعى بشمار مىرفتند.
نماز جماعت از جمله امور مؤكدى است كه اسلام عزيز براى اقامه آن سفارشات مستمرى نموده، حتى در معركه جنگ پيامبرش را امر به اقامه جماعت كرده و مىفرمايد:
«وَ اِذَاكُنْتَ فِيْهِمْ فَأقَمْتَ لَهُمُ الصَّلَوةَ فَلْتَقُمْ طَائِفَةٌ اُخْرى لَمْ يَصِلُوا فَلْيُصَلُّوامَعَكَ وَ لْيَأخُذُوا حِذْرَهُمْ وَ اَسْلِحَتَهُمْ وَالَّذيِنَ كَفَروُ الَوْتَغْفُلُونَ عَنْ اَسْلِحَتِكُمْ وَ أَمْتِعَتِكُمْ فَيَمِيلُونَ عَلَيْكُمْ مَيْلَةً واحِدَةً وَلاجُنَاحَ عَلَيْكُمْ اِنْ كَانَ بِكُمْ اَذىً مِنْ مَطَرٍ اَوْ كُنْتُمْ مَرْضَى اَنْ تَضَعُوا اَسْلِحَتَكُمْ وَ خُذُو احِذْرَكُمْ اِنَّ اللَّهَ اَعَدَّ لِلْكافِريِنَ عَذابا مُهِينا(2)» و هنگامى كه در ميان آنها باشى و در ميان جنگ براى آنها نماز بر پا كنى، بايد دستهاى از آنها با تو به نماز برخيزند و بايد سلاحهاى خود را با خود برگيرند و هنگامى كه سجده كردند و نماز را بپايان رسانيدند، بايد به پشت سر شما به ميدان نبرد بروند و آن دسته ديگر كه نماز نخواندهاند (مشغول پيكار بودهاند) بيايند و با تو نماز بخوانند و بايد آنها وسائل دفاعى و صلاحهاى خود را با خود در حال نماز حمل كنند، زيرا كافران دوست دارند كه شما از
1- تفسيرالميزان، ج 10، ص 168.
2- سوره نساء آيه 102. مِنْهُمْ مَعَكَ ولْيَأخُذوا اَسْلِحَتَهُمْ فَاِذَا سَجَدُوا فَلْيَكُونُوا مِنْ وَرَائِكُمْ ولْتَأتِ طَائِفَةٌ.
(37)
سلاحها و متاعهاى خود غافل شويد و يك مرتبه هجوم كنند و اگر از باران ناراحت هستيد و يا بيمار و مجروح باشيد، مانعى ندارد كه سلاحهاى خود را بر زمين گذاريد، ولى وسائل دفاعى، مانند: زره و كلاه خُود را با خود برداريد و بدانيد كه خداوند براى كافران عذاب خوار كنندهاى فراهم ساخته است.