سهل انگاری در نماز

فصـــل دوم

از برخورد منفى

با نمــاز بپرهيزيد

(55)


نماز با كسالت وجه تمايز انسان منافق و مؤمن است

مؤمنان واقعى را، از نشاطى كه به هنگام عبادت دارند و از ميل و رغبتى كه نسبت به اعمال نيك نشان مى‏دهند و مخلصانه به دنبال آن مى‏شتابند، به خوبى مى‏توان شناخت، همانگونه كه منافقان را از نمازى كه از روى بى‏ميلى و كراهت بجاى آورند، مى‏توان تميز و تشخيص داد.

قرآن كريم در اين زمينه مى‏فرمايد «مَا مَنَعَهُمْ اَنْ تُقْبَلَ مِنْهُمْ نَفَقتِهِمْ اِلاّ اَنَّهُمْ كَفَرُوا بِاللَّهِ وَ بِرَسُولِهِ وَلَايَأَتُونَ الصَّلوةَ اِلاَّوَهُمْ كُسالى وَ لايُنْفِقُونَ اِلاَّ وَ هُمْ كَارِهُونَ(1)» و هيچ چيز مانع قبول انفاقهاى آنها نشد، جز اينكه آنها به خدا و پيامبرش كافر شدند و نماز بجا نمى‏آوردند جز با كسالت، و انفاق نمى‏كردند جز با كراهت.

انجام واجبات از روى اكراه، نه اينكه اثر مثبتى در روح و جان آدمى نمى‏گذارد، بلكه گاهى اثر منفى نيز خواهد داشت، تا جائى كه در كلام معصومين عليهم السلام، انسان از انجام عبادات در حال كراهت و سستى نهى شده است.

امام صادقمى‏فرمايد:

«لَاَتَكْرَهُوا اِلى اَنفُسِكُمُ الْعِبَادَةَ(2)» خود را به اكراه به عبادت وادار مسازيد و در كلامى ديگر، حضرت مى‏فرمايد: رسول خدافرمود: اى على! اين دين متين و استوار است با رفق و مدارا در آن گام گذارده و پرستش پروردگار را مبعوض خود مكن(3).


1- سوره توبه آيه 54.

2- اصول كافى، جلد 3، ص 129.

3- اصول كافى، جلد 3، ص 138.

(56)


شيطان عامل بازدارنده نماز

«اِنَّما يُرِيدُالشَّيْطَانُ اَنْ يُوقِعَ بَيَنَكُمُ الْعَدَاوَةَ وَ البَغْضَاءَ فِى الْخَمْرِ وَ الْمَيْسِرِ وَيَصُدَّكُمْ عَنْ ذِكْرِ اللَّهِ وَ عَنِ الصَّلوةِ فَهَلْ اَنتُمْ مُنْتَهُونَ(1)» شيطان مى‏خواهد در ميان شما بوسيله شراب و قمار عداوت ايجاد كند و شما را از ذكر خدا و نماز باز دارد، آيا با اين همه زيان و فساد و اين نهى اكيد خودارى خواهيد كرد؟

«فرض شيطان اين است كه ميان شما ايجاد عداوت و بغض كند و شما را از ذكر خدا و نماز باز دارد و اگر نماز را جداى از ذكر خدا نام مى‏برد، با اين كه نماز هم ذكر خداست، استفاده مى‏شود كه چون نماز فرد كامل، ذكر خداست، خداى تعالى اهتمام بيشترى به آن امر دارد و ذكر خدا خميرمايه سعادت دنيا و آخرت مى‏باشد(2).

اميرمؤمنان على مى‏فرمايند:

«اَلصَّلوةُ حِصْنٌ بَيْنَ سُطُواتِ الشَّيْطانِ» نماز قلعه و حصارى است بسيار محكم كه نمازگزار را از حملات و وساوس و كيدهاى شيطان حفظ مى‏كند(3).

«الصَّلوةُ حِصْنُ الرَّحْمنِ وَ مِدْحَرَةُ الشَّيْطانِ(4)» نماز قلعه خداى رحمان و آلت دور كردن شيطان است.

موانع قبول نماز

عقوق والدين: كسى كه نگاه كند به پدر و مادرش با تندى و آنها برنجند و او را عاق


1- سوره مائده آيه 91.

2- الميزان، جلد6، ص 182.

3- تصنيف غررالحكم و دررالكلم، ج 2212.

4- تصنيف غررالحكم و دررالكلم، جلد 2213.

(57)


نمايند، خداوند نمازش را قبول نمى‏كند(1).

غيبت: كسى كه غيب كند زن يا مرد مسلمانى را، تا چهل روز خداوند نماز و روزه‏اش را قبول نمى‏كند، مگر اين كه فرد غيبت شده او را ببخشد.

استخفاف: كسى كه نماز را سبك بشمارد و آن را محافظت نكند.

شرب خمر: نماز كسى كه شراب بنوشد تا چهل روز قبول نمى‏شود، مگر اين كه توبه كند، كسى كه وضو نگيرد، كسانى كه در نمازشان سهل‏انگارى مى‏كنند، زناكاران، كسانى كه ركوع و سجودشان را بطور كامل انجام نمى‏دهند، كسى كه در نماز بخواهد افراد چپ و راستش را بشناسد.

زن و يا مرد ناشزه: از رسول خدا روايت شده كه فرمود: «اِثْنَانَ لَاتَجَاوَزَ صَلَاتَهُمَا رَؤسَهُمُا، عَبْدٌأبْقِ مِنْ مَواليِهِ حَتّى يَرجَعِ وَامْرأَةُ عَصَتْ زَوْجَها حَتّى تَرْجَعُ» دو كس هستند كه نمازشان از سرشان بالاتر نمى‏رود(2).

بنده‏اى كه از آقاى خود گريخته باشد تا باز گردد و زنيكه شوهر خود را نافرمانى كرده باشد، تا به فرمان او گردن نهد.

كسب و كار مانع اقامه نماز نشود

نور خدا در خانه‏هائى قرار دارد كه خداوند اذن فرموده كه ديوارهاى آن را بالا برند و مرتفع سازند، تا از دستبرد دشمنان و هوسبازان در امان باشند، كه مقصود از اين خانه‏ها، مساجد و


1- (3و4و5) ميزان الحكمة، ج 5، ص 378.

2- نهج‏الفصاحه، حديث 54.

(58)


خانه پيامبر و ائمه عليهم‏السلام مى‏باشد، ولى با توجه به مراتب و تشكيك نور در مراحل پائين‏تر از ائمه، يعنى مؤمنين نيز مى‏توانند، داراى خصوصيت فوق باشند.

علامه طباطبائى در اين زمينه مى‏فرمايد:

«مراد از اقامه نماز و اتياء زكوة، آوردن همه اعمال صالح است، كه خداى تعالى بندگان را به آنها مأمور كرده، كه در زندگى دنيايشان انجام دهند.

نماز و زكوة هر يك در باب خود ركنى هستند و اين كه بين تجارت و بيع و ذكر خدا و اقامه نماز و دادن زكوة، تقابل وجود دارد، با در نظر گرفتن اينكه اين دو از مصاديق ذكر خدايند، اين معنا را مى‏رساند كه مراد از ذكرالله، ذكر قلبى است، كه در مقابل فراموشى و غفلت از ياد خدا قرار دارد و مراد از زكوة و نماز ذكر عملى است، در واقع اينها جز ياد مستمر خدا به چيز ديگرى نمى‏پردازند، اينجاست كه درك مى‏كنيم، تقابل بين تجارت و بيع و ذكر خدا و اقامه نماز و دادن زكوة چقدر زيباست(1)».

قرآن كريم در بيان اين مطلب مى‏فرمايد:

«رِجَالٌ لَا تُلْهِيهِمْ تِجَارَةٌ وَ لاَ بَيْعٌ عَنْ ذِكْرِ اللَّهِ وَ أقَامَ الصَّلوةَ وَ ايِتَاءَ الزَّكوةَ يَخَافُونَ يَوما تَتَقلّبُ فِيهِ الْقُلُوبِ وَ ألأَبْصَارِ(2)». مردانى كه نه تجارت و نه معامله آنها را از ياد خدا و بر پا داشتن نماز و اداى زكوة غافل نمى‏كند، آنها از روزى مى‏ترسند كه دلها و چشمها در آن زير و رو مى‏شود.


1- الميزان، ج 15، ص 177.

2- سوره نور آيه 27.

(59)


ايستادگى در برابر وسوسه‏گران نماز

در صدر اسلام مشركان با اصرار از مسلمانان مى‏خواستند تا از دين خود دست بردارند و لذا پيامبر، جواب دندان شكنى به آنها داده و مى‏گويد: علاوه بر توحيد دستور داريم، نماز را اقامه كرده و تقوى پيشه كنيم و سرانجام بازگشت همه به سوى خداست «وَ اَنْ أَقيِمُوا الصَّلوةَ وَ اتَّقُوهُ وَ هُو الَّذِى اِلَيْهِ تُحْشَروُنَ(1)».

نماز وسيله‏اى براى اعلام برائت بر عليه منافقان

پس از اينكه منافقان با مخالفت صريح خويش نسبت به جهاد كوتاهى كردند و آن را ناديده گرفتند، خداوند به پيامبرش دستور مى‏دهد «وَ لَا تُصَلّ عَلى اَحَدٍ مِنْهُم مَاتَ اَبدا وَلاَ تَقُمْ عَلى قَبْرِهِ(2)».

بر هيچيك از آنها نماز نگذارد و در كنار قبور منافقان براى دعا و طلب آمرزش قرار نگيرد، در واقع دستور مى‏دهد با چنين افرادى معامله مسلمان نشود و اين خود نوعى مبارزه با منافقان مى‏باشد.

نماز باز دارنده از زشتيها و بديها

نماز محور اصلى پرورش انسانهاست، زيرا آنها را از منكرات و زشتيها باز مى‏دارد، طبيعت نماز از آنجا كه انسان را به ياد نيرومندترين عامل بازدارنده از زشتيها، يعنى اعتقاد به مبدأ و معاد مى‏اندازد، داراى اثر باز دارندگى از فحشاء و منكرات است.


1- سوره انعام آيه 72.

2- سوره توبه آيه 84.

(60)


جستجو