امام باقر (علیه السلام):
سویق(سویق: به آن در فارسی قدیم، پست گفته می شد. امروز به آن قاووت یا پوره می گویند. گفتنی است که لغت نامه دهخدا: ج 10 ص 15359 لفظ قاووت را ترکی می داند که غالباً به معنای آرد حبوبات بریان شده است؛ لیکن این واژه، گاه در مورد غیر حبوبات (مانند برخی میوه ها یا تره بار) نیز کاربرد دارد.
علامه مجلسی می گوید: از (گفته) کلینی چنین بر می آید که سویق، در صورتی که در روایات، همراه با قیدی (مانند جو) نباشد، به معنای سویق گندم است؛ چرا که می گوید: باب انواع سویق ها و برتری سویق گندم و سپس در ذیل این عنوان، حدیث هایی را می آورد که در آنها واژه سویق بدون صفت یا مضاف الیه، آمده است.
شهید در الدروس گفته است: درباره سویق و سود آن، روایت های فراوانی رسیده و کلینی، سویق را به معنای سویق گندم، دانسته است.
مولف بحر الجواهر گفته است: از هفت چیز، سویق می سازند: گندم، جو، کنار، سیب، کدو، دانه انار، و شلغم، همه این انواع، طبع را مهار می کند، قی و دلشوره ای را که از صفرا زاده می شود، از میان می برد، رطوبت معده را خشک می کند، و اگر قدری سویق جو با آب و مقدار اندکی شیر برداشته و خشخاش بو داده ساییده با آن مخلوط شود، برای شکم روی، سودمند است، نیش زدگی ها را تسکین می دهد و خواب می آورد.
ابن بیطار، به نقل از رازی گفته است: هر سویقی با چیزی که از آن ساخته می شود، تناسب دارد. برای نمونه، سویق جو، از سویق گندم، سردتر است، به همان اندازه که خود جو، طبعی سردتر از گندم دارد. این سویق، همچنین نفخ بیشتری پدید می آورد. از میان همه سویق ها، استفاده از سویق گندم و سویق جو، بیشتر است و این هر دو، نفخ آور و موجب کندتر شدن حرکت غذا از معده به پایین اند. البته، اگر این دو نوع سویق، کاملا با آب جوشانده و سپس از پارچه ای درشت باف گذرانده شوند و بدین ترتیب، آب آنها جدا شود و به صورت لقمه هایی فشرده درآیند و سپس همراه با آب سرد و شکر، نوشیده شوند، از نفخ آنها کاسته می گردد و چنانچه در تابستان در اول صبح، مصرف شوند، برای اشخاص حرارتی و برافروخته مزاج، سودمند خواهند بود و مانع تب ها و بیماری های ناشی از گرم مزاجی می شوند و همین، از بالاترین منافع آن است. کسی که این نوع سویق را بخورد، در آن روز نباید میوه تر، خیار و سبزی بخورد، با دست کم نباید از این چیزها زیاد بخورد؛ اما سرمادیدگان و کسانی که به نفخ هایی در شکم یا دردهایی مزمن در پشت و مفاصل مبتلا هستند و همچنین پیران و کسانی که مزاجی کاملا سرد دارند، نباید از این سویق هیچ بخورند. اگر هم به خوردن آن ناچارند، آن را پس از چند بار شستن در آب گرم و همراه با پانید و عسل، پس از درآمیختگی با زیتون و روغن وندانه و همچنین روغن گردو، با طبع خود مناسب سازند.
هر چند سویق جو از سویق گندم، سردتر است، اما از آن روی که گندم نسبت به جو آب بیشتری مصرف می کند، سویق گندم سردکنندگی بیشتری برای بدن دارد و بویژه رطوبت بخشی آن به طبع انسان، بیشتر است. به همین دلیل، برای کسانی که به رطوبت بخشی به بدن نیاز دارند، سودمندی بیشتری دارد. برعکس، سویق جو، برای کسانی که به خشک کردن طبع نیاز دارند، مناسب تر است. چنین کسانی، معمولا دارای بدن هایی ستبر، پرگوشت و پرخون هستند، در حالی که گروه نخست، بدن هایی تکیده، کم گوشت و زردرنگ دارند.
از این دو نوع سویق که بگذریم، دیگر انواع سویق، به عنوان غذا مصرف نمی شوند و (تنها،) مصرف دارویی دارند، آن گونه که سویق کنار، سویق سیب و انار ترش، برای مهار کردن شکم و حرارت دادن بیشتر به آن، به کار می روند یا از سویق خرنوب و سنجد، برای مهار کردن طبع، استفاده می شود (بحارالانوار: ج 66 ص 283).)، چه قدر پربرکت است! اگر انسان در حالی که سیر است، آن را بخورد، غذا را گوارش می دهد و اگر در حالی که گرسنه است، بخورد، او را سیر می سازد. سویق، چه نیکو توشه ای در سفر و در حضر است!(طب الائمة (علیهم السلام): ص 67.)
امام صادق (علیه السلام):
سویق، گوشت می رویاند و استخوان را استحکام می بخشد.(الکافی: ج 6 ص 305 ح 3.)
1817 – امام صادق (علیه السلام):
به کودکانتان در خردسالی شان سویق بدهید؛ چرا که گوشت می رویاند و استخوان را استحکام می بخشد.(المحاسن: ج 2 ص 288 ح 1941.)
المحاسن:
به نقل از بکر بن محمد ازدی -: عیثمه، در حالی که پسر خویش را به همراه داشت – و به گمانم نام او محمد بود – بر امام صادق (علیه السلام) وارد شد.
امام صادق (علیه السلام) به او فرمود: چرا می بینم تن فرزندت، نحیف است؟. گفت: او بیمار است.
امام (علیه السلام) به او فرمود: به او سویق بخوران؛ چرا که گوشت می رویاند و استخوان را استحکام می بخشد.(المحاسن: ج 2 ص 288 ح 1940.)
امام صادق (علیه السلام):
هر کس چهل روز سویق بخورد، بازوانش پرتوان می شود.(الکافی: ج 6 ص 306 ح 12.)
امام صادق (علیه السلام):
خوردن سویق با روغن زیتون، گوشت می رویاند، استخوان را استحکام می بخشد، پوست را نازک می کند و بر توان جنسی می افزاید.(الکافی: ج 6 ص 306 ح 7.)
امام صادق (علیه السلام):
درون تب دار را از سویق، پر کنید، سه بار در آب شسته شود و آن گاه به او خوراند شود.(المحاسن ج 2 ص 289 ح 1947.)
امام صادق (علیه السلام):
سویق، تلخه را از تن، و بلغم را از معده، کاملا جدا می کند و هفتاد گونه بلا را دور می سازد.(الکافی: ج 6 ص 306 ح 11.)
امام کاظم (علیه السلام):
سویق خشک و آب گوشت گاو، پیسی را از میان می برند.(الکافی: ج 6 ص 311 ح 7.)
الخرائج و الجرائح:
به نقل از ابوهاشم جعفری -: در محضر امام رضا (علیه السلام) بودم. به سختی تشنه شدم؛ اما از هیبت ایشان ترسیدم که در مجلس ایشان، آن بطلبم. امام (علیه السلام) خود، آبی طلبید و جرعه ای از آن نوشید و سپس فرمود: ای ابوهاشم! بنوش؛ چرا که سرد و خوب است. نوشیدن. سپس دیگر بار، تشنه شدم.
امام (علیه السلام) به خدمتگزار نگریست و فرمود: نوشابه ای از آب و مقداری سویق و شکر برایش بیاورد.
آن گاه فرمود: سویق را مرطوب کن و قدری شکر رویش بپاش.
(پس از آن، به من) فرمود: ای ابوهاشم! بنوش؛ چرا که عطش را از میان می برد.(الخرائج و الجرائح: ج 2 ص 660 ح 3.)
امام رضا (علیه السلام):
سویق، چه نیکو خوراکی است! اگر گرسنه باشی، سیر می کند و اگر سیر باشی، غذایت را گوارش می دهد.(الکافی: ج 6 ص 305 ح 1.)
ر. ک: ص 225 (آنچه برای گوارش، سودمند است / سویق).
ر. ک: ص 296 ح 964 و ص 297 ح 969 و 970.