اعتدال،خصوصا بین عوام وخواص از شاخصه های مدیریت

امام علی علیه السلام در نامه به مالک اشتر می نویسد:
«ولیکن احب الامور الیک اوسطها فی الحق،واعمها فی العدل، واجمعها لرضا الرعیه،فان سخط العامه یجحف برضا الخاصه وان سخط الخاصه یغتفر مع رضا العامه.ولیس احد منالرعیه اثقل علی الوالی موونه فی الرخاء،واقل معونه له فی البلاء،واکره للانصاف،واسال بالالحاف، واقل شکرا عندالاعطاء،ئابطا عذراعندالمنع، واضعف صبرا عند ملمات الدهر م اهل الخاصه. وانما عمادالدین وجماع المسلمین والعده للاعداء العامه من الامه؛ فلیکن صغوک لهم،و میلک معهم»؛ «باید دوست داشتنی ترین جیزها نزد تو،درحق میانه ترین،ودرعدل فراگیرترین،ودرجلب خشنودی مردم،گسترده ترین باشد،که همانا خشم عموم،خشنودی خواص(نزدیکان)را ازبین می برد،اما خشنودی همگان خشم خواص را بی اثر می کند.هیج یک ازمردم،ازنظرهزینه زندگی سنگین بارتربرحکومت درروزگار صلح آسایش وکم یاری ترهنگام سختی وناراحت تردراجرای انصاف وپراصرارتر دراجرای درخواست وناسپاس تر پس از عطا وعذرناپذیرتر هنگام منع خواسته ها وکم استقامت تر دربرخورد بامشکلات روزگار،ازخواص جامعه نیستند؛در حالی که عموم مردم ستون های استوار دین واجتماعات پرشور مسلمانان ونیروهای ذخیره برای دفاع دربرابر دشمنان هستند،بنابراین باید به آنها گرایش داشته باشی واشتیاق توبه آنان باشد»؛
الف.نکته هاوحکمت ها
1-اعتدال همراه باحق؛
2-شمول عدل؛
3-هماهنگ بودن بارضایت عمومی؛
4-شاخص های اعتدال درحق،فراگیری درعدل وجامعیتدررضایت(سه شاخص اصلی حکومت)؛
5-تکیه برتوده مردم؛
6-ترجیح رضایت توده بذخشم خواص(اولویت منافع توده مردم نسبت به اقلیت)؛
7-ویژگی های خواص(هزینه زیاد شرایط عادی،کمک کم درشرایط سخت،ناپسندی انصاف،اصرار در خواسته ها،ناسپاس دربخشش ها،عذرناپذیر درمشکلات،ناپایدارتردرحوادث)؛
8-ویژگی های عموم (تکیه گاه دین،اجتماع مسلمانان،ذخیره برای رویایی بادشمن)؛
9-تماس وارتباط بامردم(فلا تطولن احتجابک…)؛
10-توجه به افکارعمومی.
ب.انتظارات،بایدها ونبایدها(اهداف رفتاری برای مدیر وفرمانده)
1-دراظهار واجرای حق معتدل ترین امور راانتخاب کند؛
2-دراظهارواجرای عدالت فراگیرترین اموررا انتخاب کند.
3-دراظهار واجرای اموراجتماعی جامع ترین آنهادر جلب رضایت مردم رابرگزیند؛
4-رضایت توده رابرخشم خواص مقدم بداند؛
5-ویژگی های عموم وخواص مجموعه اش رابشناسد؛
6-میل قلبی وتوجه اصلی خودرا به اکثریت توده ها متوجه سازد؛
7-جلب افکار عمومی راوسیله ای برای تحکیم موقعیت حکومت وحسن جریان اموربداند.
ج.شواهد ازسخنان امام
1-«وذلک باب مضره للعامه وعیب علی الولاه فامنع من الاحتکار»(1)
2-«وان ظنت الرعیه بک حیفا فاصر لهم بعذرک»؛
3-«العدل مالوف»؛«عدل وداد دلپذیراست»؛
4-«الناس بخیر ماتوافقوا»؛«مردم درخیرمی باشند؛آن گاه که باهم اتفاق داشته باشند»؛
5-«العدل حیاه الاحکام»؛«دادگستری احکام رازنده کننده است»؛
6-«الحق اقوی ظهیر»؛«حق نیرومندترین پشتیبان است»؛
7-«الباطل اضعف نصیر»؛«ناحق سست ترین یاراست»؛
8-«العدل نظام المره»؛«دادگستری سبب پیوندونظم فرمانفرمایی است»؛
9-«التعاون علی اقامه الحق امانه ودیانه»؛«یاری دادن برای پایداری حق،امانت ودیانت است»؛
10-«الموده تعاطف القلوب فی ائتلاف الارواح»؛«دوستی بامردم دل هارا متمایل به پیوند دادن جان ها می سازد»؛
11-«اعدل تحکم»؛«دادگر باش،فرمانده باش»؛
12-«احسن الملوک حالا من حسن عیش الناس فی عیشه وعم رعیته بعدله»؛«خوش سلوک ترین پادشاهان(ونیک بخت ترین آنان)کسی است که زندگی مردم دردوران زندگی اونیکوباشد ورعیتش ازعدل واحسانش برخوردار گردند»؛
13-«اعقل الملوک من ساس نفسه للرعیه بما یسقط عنها حجتها وساس الرعیه بما تثبت به حجته علیها»؛«خردمندترین پادشاهان،پادشاهی است که خودرابرای رعیت به طوری نگهداری کند که راه حجت وبهانه آنهاراازخود ساقط سازد ورعیت راطوری سیاست کند ونگه دارد که حجت خود را برآنان ثابت نماید(طوری برآنان حکومت کند که ملت نتواند براوخرده گیرد وکردارش نمونه لیاقت وکاردانی باد ورعیت بارغبت فرمانش راگردن نهند»؛
14-«خیرالامورالنمط الاوسط الیه یرجع الغالی وبه یلحق التالی»؛ «بهترین روش ها، روش میانه است،آنکه پیش افتاده،به سوی آن بازمی گردد وآن که پس مانده است،خودرا به آن می رساند»؛
15-«سیاسه العدل ثلاثه؛لین فی حزم واستقصاء فی العدل وافضال فی قصد»؛«سیاست درست سه سیاست است؛نرمی درعین احتیاط، نهایت…بخشش در عین اعتدال»؛
16«قلوب الرعیه خزائن راعیها،فما اودعها من عدل اوجور وجده»؛ «دل های رعیت گنج های پادشاه است ونگهبانان،رعیت آن هستند،هرچه ازداد وبیدادگری که درآن گذارد،همان را می یابد»؛
17«واحذرکل عمل یرضاه صاحبه لنفسه ویکرهه لعامه المسلمین واحذر کل عمل یعمل به فی السرویستحی منه فی العلانیه واحذرکل عمل اذا سئل عنه صاحبه انکره واعتذرمنه ولا تجعل عرضک غرضا لنبال القوم»؛«ازهرعملی که تورا خشنود ومسلمانان راناراحت می کند،به دورباش وازهرکاری که پنهانی انجام می شود ودرظاهرازآن شرم داری،پرهیزکن!ازاعمالی که اگر ازکننده اش پرسش شود انکار می کند یا پوزش می طلبد،اجتناب نما وآبروی خودرا هدف تیرهای سخنان مردم قرارندهد»(2)
18-«انما الشوری للمهاجرین والنصار فان اجتمعوا علی رجل وسموه اماما کان ذلک لله رضا»؛«شورای مسلمین ازآن مهاجران وانصاراست.پس اگر برامامت کسی گرد آمدند واورا امام خواندند،خشنودی خداهم درآن است»(3)
19-«بایعنی الناس غیر مستکرهین ولامجبرین»؛«مردم با منبیعت کردند درحالی که نه زور وفشاری برآن ها حاکم بود ونه مجبوربودند»(4)
پی نوشتها:
1.نهج البلاغه نامه 53
2. نهج البلاغه نامه69
3.نهج البلاغه نامه6
4.نهج البلاغه نامه1

جستجو