اثار نماز

نماز نشانه نيكوكاران

«وَ اَوْحَيْنَا اِلَيْهِمْ فِعْلَ الْخَيْرَاتِ وَ اِقَامَ الصَّلوةِ وَ اِيتَاءَ الزَّكَوةِ وَ كَانُوا لَنَاعَابِدِيِنَ(2)» انجام كارهاى نيك و بر پا داشتن نماز و اداى زكوة را به آنها وحى كرديم و آنها فقط مرا عبادت مى‏كردند.

علامه طباطبائى مى‏گويد: عمل خيرات كه از ائمه عليهم‏السلام صادر مى‏شده به وحى و دلالتى باطنى و الهى بوده كه مقارن آن صورت مى‏گرفته است، يعنى آنها قبل از وحى هم خدا را عبادت مى‏كرده‏اند، و در واقع مؤيد به روح‏القدس، روح الطهاره و قوّتى ربّانى هستند كه ايشان را به انجام خيرات و اقامه نماز و دادن زكات دعوت مى‏كند(3). هر چند آيه شريقه در شأن ائمه عليهم‏السلام نازل شده ولى منحصر در آنان نمى‏باشد.

ذكر اقامه نماز و ادا زكوة بعد از انجام خيرات به خاطر اهميت اين دو برنامه دينى بوده و تأكيد بر حركت در مسير خير و صلاح مى‏باشد.

نماز نشانه اثبات توبه

«فَاِذَالَمْ تَفْعَلُوا وَتَابَ عَلَيْكُمْ فَأَقِيمُوالصَّلوةَ وَ اتُواالزَّكَوةَ وَ اَطِيعُوا اللَّهَ وَ


1- سوره مائده آيه 106.

2- سوره انبياء آيه 73.

3- تفسيرالميزان ج 14 ص 430.

(44)


رَسُولَهُ وَ اللَّهُ بِما تَعْمَلُونَ(1)» اكنون كه اين كارها را نكرديد و خود به كوتاهى خويشتن پى برديد و خداوند شما را بخشيد و توبه شما را پذيرفت، نماز را بر پا داريد و زكوة ادا كنيد و خدا و پيامبرش را اطاعت نمائيد و بدانيد خداوند از آنچه انجام مى‏دهيد باخبر است تعبير توبه نشان مى‏دهد كه در اعمال قبلى مرتكب گناه شده بودند و لذا دعوت به توبه و اقامه نماز و ادا زكوة و اطاعت از خدا و رسول شده‏اند. در حديثى از امام علىدر خصوص نقش نماز در رفع نگرانى و اضطراب بعد از گناه مى‏خوانيم «مَا اَهَمَّنِى ذَنْبٌ اَمْهِلَتْ بَعْدَهُ حَتّى أُصَلّىِ رَكْعَتَيْنِ وَ أسْأَلَ اللّهُ الْعَافَيِةَ» آنچه بين من و خدا نارواست، اگر انجام دهم و مهلت دو ركعت نماز داشته باشم كه از خدا عافيت طلبم و توبه نمايم، مرا اندوهگين نخواهد ساخت.

نماز نشانه تواضع و تسليم در برابر خدا

انسان وقتى در برابر مقام و عظمت خدا قرار گيرد، خائف گشته و چون تنها خوف خدا را در دل دارد، در برابر ناملايمات و مشكلات هيچ ترسى به دل راه نمى‏دهد و در برابر آن مقاومت مى‏نمايد.

اينها جنبه‏هاى درونى خوف از خداست و جنبه بيرونى آن، اقامه نماز و انفاق است كه در اعمال انسان ظاهر مى‏شود.

قرآن كريم در اين مورد مى‏فرمايد «اَلّذَينَ اِذَا ذُكِرَ اللَّهُ وَ جِلَتْ قُلُوبَهُمْ وَ الصَّابِريِنَ عَلَى مَا اَصَابَهُمْ وَ الْمُقيِمىِ الصَّلوةِ وَ مِمَّا رَزَقْنهُم يُنْفِقُونَ(2)».

متواضعان و تسليم شوندگان كسانى هستند كه وقتى نام خدا برده مى‏شود، دلهايشان مملو


1- سوره مجادله، آيه 13.

2- سوره حج آيه 35.

(45)


از خوف پروردگار مى‏گردد و آنها كه در برابر مصائبى كه به آنان مى‏رسد، شكيبا و استوارند و آنها كه نماز بر پا مى‏دارند و از آنچه روزيشان داده‏ايم، انفاق مى‏كنند.

نماز نشانه عمران مساجد است

«اِنَّما يَعْمُرُ مَسَاجِدَ اللَّهِ مَنْ اَمَنَ بِاللَّهِ وَالْيَومِ الْاَخِرِ وَاَقَامَ الصَّلوةَ وَأَتَى الزَّكوةَ وَ لِمْ يَخْشَ اِلاَّاللَّهَ…(1)».

مساجد الهى را تنها كسى آباد مى‏كند، كه ايمان به خدا و روز قيامت آورده، نماز را بر پا دارد و زكوة بپردازد و از غير خدا نترسد.

ايمان به خدا و قيامت يك امر قلبى است و اين امر قلبى با اقامه نماز آشكار مى‏شود و با نماز، عملاً برايمان به خدا و روز رستاخيز تأكيد كرده و قلبش مملو از عشق به خدا نموده است و عمران و آبادى مساجد، جز با شهادت و شجاعت ممكن نيست، چنين افرادى آبادنى مساجد را بر عهده دارند.

البته منظور از عمران مساجد، عمران ظاهرى آن و توجه به زيبائى آن نمى‏باشد، بلكه زينت حقيقى مساجد، به حضور فعال و چشمگير مؤمنان در آن مكان به منظور انجام امور مختلف مى‏باشد، از امام صادقروايت شده كه فرمود: «عَلَيْكُم بِأتْيَانِ الْمَسَاجِدِ فَاِنَّهَا بُيُوتُ اللَّهِ فِى‏اْلاَرْضِ وَ مَن أَتَاهَا مُتَطَهِّرا طَهَّرهُ اللَّهُ مِنْ ذُنُوبِهِ وَ كُتِبَ مِنْ زُوَّارِهِ فَاكْثِرُوا فِيهَا مِنَ الصَّلاَةِ وِ الدُّعَاءِ(2)». به مساجد برويد كه بى‏شك خانه خداوند است در زمين، و هر كس با طهارت به آنجا رود، خداوند او را از گناهان پاك سازد و در زمره زائران خداوند ثبت شود، پس در مساجد زياد نماز بگذاريد و زياد دعا كنيد.


1- سوره توبه آيه 18.

2- بحارلانوار ج 83، ص 384.

(46)


نماز نمايانگر هدف و عشق به خدا

«قُلْ اِنَّ الصَّلاَتِى وَ نُسُكِى وَ مَحْيَاىَ وَ مَمَاتِى لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَميِنَ(1)» نماز و تمام عبادت من و زندگى و مرگ من، همه براى خداوند، پروردگار جهانيان است. يعنى هم نماز و هم تمام عباداتم و حتى زندگى و مرگم همه براى اوست، تمام هدف و تمام عشق من و تمام هستى من اوست.

در نماز علاوه بر اينكه انسان صورت ظاهر را به طرف قبله قرار مى‏دهد، بايد با قلب متوجه خالق عالم هستى شود و جز او را آرزو نكند، ولى اگر به نماز ايستاد و متوجه آرزوهاى مادى خود شد و همتش منحصر به خانه و بازار گرديد، چنين كسى پيرو شهوات خود است، زيرا ممكن نيست كسى به خدا رو كند، مگر اينكه از غير، روى برتابد، بنده‏اى كه به قبله روى مى‏آورد و براى ورود به نماز مى‏گويد: «اِنَّ الصَّلاَتِى وَ نُسُكِى وَ مَحْيَاىَ وَ مَمَاتِى لِلَّهِ رَبِّ اْلعَالَمِينَ» بايد بداند كه اين حالت بنده‏اى است كه خودش را براى خود نمى‏خواهد و فقط براى مولا و خالقش زنده است و لذا نماز و عبادات او نيز براى خداست اگر اين جمله از كسى صادر شود كه خشنودى و غضبش و نشست و برخاستش و شوقش براى زندگى و ترسش از مرگ به خاطر امور دنيوى باشد، مناسب حال و عشق در مقام رضا و تسليم نيست.

علامه بزرگوار طباطبايى آيه فوق را در رابطه با رسول خدادانسته و مى‏گويد:

«منظور از آيه فوق اين است كه رسول خدااخلاص و بندگى خود را در نماز و عبادات ديگر و زندگى و مرگ اظهار كند(2).


1- سوره انعام آيه 162.

2- تفسيرالميزان، ج 7، ص 554.

(47)


نماز موجب رحمت الهى است

از خصوصيات مؤمنان اين است كه نماز مى‏گذارند و زكوة مى‏پردازند، كه اين دو از اركان مهم شريعت اسلام مى‏باشند.

نماز از عبادات غير مالى و رابطه انسان ميان خدا و خلق است و زكوة رابطه‏اى است كه درميان خود مردم برقرار مى‏باشد، قرآن كريم دراين زمينه مى‏فرمايد: «وَالْمُؤمِنُونَ وَ الْمؤمِنَاتُ بَعْضُهُم أوْلِيَاءُ بِعْضٍ يَامُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ يَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَ يُقِيمُونَ الصَّلوةَ وَ يُؤتُونَ الزَّكَواةَ وَ يُطيِعُونَ اللّهَ وَ رَسُولَهُ أَولَئِكَ سَيَرْ حَمَهُمُ اللّهُ اِنَّ اللّهَ عَزِيزٌ حَكيِمٌ(1)». مردان و زنان با ايمان ولّى و يار و ياور يكديگرند، امر به معروف و نهى از منكر مى‏كنند و نماز به پا مى‏دارند و زكوة مى‏پردازند و خدا و رسولش را اطاعت مى‏نمايند، خداوند بزودى آنها را مورد رحمت خويش قرار مى‏دهد، خداوند توانا و حكيم است.

انسان مؤمن هميشه به ياد خداست و ياد و ذكر او دل را روشن و عقل را بيدار و آگاه مى‏سازد و اين ذكر و بيدارى و بصيرت است كه موجبات رحمت خدا را فراهم مى‏آورد.

نماز نشانه تسليم در برابر اوامر الهى

نماز موجب بازسازى وجود در ابعاد مختلف روح و روان، اخلاق و تربيت و درك مقامِ رضا و تسليم است و از همه مهمتر تسليم در برابر اوامر الهى است، بگونه‏اى كه در مقابل اراده خداوند از خود اراده‏اى نشان ندهد، به فرموده قرآن كريم: «وَالَّذيِنَ اسْتَجابُوالِرَبِّهِمْ وَ اَقَامُوالصَّلوةَ وَ أمْرُهُمْ شَوْرى بِيْنَهُمْ وَ مِمَّارَزَقْناهُمْ يُنْفِقُونَ(2)» آنها كه دعوت


1- سوره توبه آيه 71.

2- سوره شورى، آيه 38.

(48)


پروردگارشان را اجابت كرده و نماز را بر پا داشته و كارهايشان به طريق مشورت در ميان آنها صورت مى‏گيرد و از آنچه به آنها روزى داده‏ايم، انفاق مى‏كنند و اعمال صالحى كه خداوند متعال از ايشان خواسته، به شايستگى انجام مى‏دهند، نزد پروردگارشان اجر و مزدى دائمى و نيكو خواهند داشت، زيرا آنها از مؤمنان حقيقى و توكل كنندگان به ذات لايزال الهى مى‏باشند،توضيح اينكه ذكر نماز بعد از عمل صالح ذكر خاص بعد از عام و بخاطر شرافت نماز است.


جستجو