كيفيت اقامه نماز خوف
آيه اى كه ذكر شد كيفيت نماز خوف را در مثال بيان كرده و چگونگى آن را به شرح ذيل بيان مىكند، ركعت اول نماز جماعت كه تمام شده، امام در جاى خود توقف مىكند و مجاهدان با سرعت ركعت دوم نماز را تمام كرده و به ميدان نبرد باز مىگردند و در برابر دشمن مىايستند و گروه دوم كه نماز نخواندهاند، جاى گروه اول را مىگيرند و با امام به نماز مىپردازند.
قرآن كريم مىفرمايد: شما اين دستورات را بكار بنديد و مطئمن باشيد پيروزى با شماست، زيرا خداوند براى كافران عذاب خواركنندهاى مهيا كرده است، در واقع اطاعت از فرامين الهى نصرت و پيروزى براى مؤمنان و خذلان و نابودى براى كفار، به همراه دارد.
نماز وظيفه دائمى و معين مؤمنين است
از آنجا كه نياز انسان به خداى متعال دائمى است و اين نياز در نماز ظهور مىيابد، نماز وظيفهاى دائمى و هميشگى براى مؤمنين به شمار مىرود. قرآن كريم در اين زمينه مىفرمايد:
«فَاِذِا قَضَيْتُمُ الصَّلوةَ فَاذْكُرُواللّهَ قِياما وَ قُعُودا وَ عَلَى جُنُوبِكُمْ فَاِذَا اَطْمَأنَنْتُمْ
(38)
فَأقِيمُوا الصَّلَوةَ اِنَّ الصَّلَوةَ كَانَتْ عَلَى الُمُؤمِنيِنَ كِتَابا مَوْقُوتا(1)» هنگامى كه نماز را به پايان رسانيديد، خدا را در حال ايستاده و نشسته ياد كنيد و به هنگامى كه به پهلو خوابيدهايد و هر گاه آرامش يافتيد، نماز را به صورت معمول انجام دهيد، زيرا نماز وظيفه ثابت و معينى براى مؤمنان است.
خواندن نماز در اوقات معين دليل بر اين نمىشود كه انسان در ديگر اوقات از ياد خدا غافل بماند، خواه در ميدان جنگ باشد و يا در حال استراحت، در سنگر و يا در حالات مختلف رزمى چه ايستاده باشد چه خوابيده (در حالت درازكش) و چه نشسته باشد.
«اگر حالت خوف در جبهه برطرف شد، بايد نماز به صورت عادى گزارده و يا اگر از سفر جنگ به وطن باز گشتيد، نماز بايد بطور كامل خوانده شود و اين نماز بر مؤمنين نوشته شده و واجب است و داراى وقت معين مىباشد. يعنى فريضهاى است، ثابت ولايتغير و در هيچ حالى نماز ساقط نمىشود(2).
نمازى كه انسان بجاى مىآورد، نتيجه آن به خود او باز مىگردد، زيرا ذات غنى خداوند متعال هيچ نيازى به اعمال عبادى ما ندارد و لذا انسان بايد در هر شرايطى نماز را اقامه كند و ديگران را نيز به انجام اين فرضيه الهى امرنمايد. «وَأُمَرْ اَهْلَكَ بِالصَّلوةِ وَاصْطَبِرْ عَلَيْهَا لانَسْئَلُكَ رِزْقا نَحْنُ يَرزُقُكَ وُ الْعَاقِبَةُ للتَّقْوى(3)» و خانواده خود را به نماز دستور ده و بر انجام آن شكيبا باش و از تو روزى نمىخواهيم ما روزى تو را مىرسانيم و عاقبت نيك براى پرهيزكاران است.
خانواده را به نماز امر كن و خود نيز بر آن استقامت نما، چرا كه نماز براى تو و خاندانت مايه
1- سوره نساء آيه 103.
2- الميزان، ج 5، ص 101.
3- سوره طه آيه 132.
(39)
پاكى و صفاى قلب تو و تقويت روح و دوام ياد خداست.
در سختترين شرايط سرما و گرما و در بدترين شرايط اجتماعى ـ كه افراد نمازگزار را تمسخر مىكنند ـ انسان بايد بر اقامه نماز صبور باشد، مانند نمازى كه پيامبربا على و خديجه عليهماالسلام در مكه بجاى مىآورد و كفار و مشركين دور ايشان را مىگرفتند و به اذيت و آزار ايشان مىپرداختند، ولى آنها دست از نماز نمىكشيدند. اميرمؤمنان علىمىفرمايد:
«عَلَّمُوا صِبْياَنَكُمُ الصَّلوةَ خُذُوهُمْ اِذا بَلَغُوا اْلحُلُمَ(1)» نماز را به فرزندانتان بياموزيد و هنگامى كه بالغ شدند و نشانههاى بلوغ در آنها آشكار شد، اقامه نماز را از آنها بخواهيد.
فردى كه به عنوان پدر مسئوليت خانهاى را به عهده مىگيرد و يا مسئوليت جمعى را تحت عنوان فرمانده و غيره تقبل مىكند، بايد زيردستان خود را امر به نماز نمايد، خواه همسر و فرزندان باشند و خواه افراد ديگر.
قرآن كريم خطاب به همسران پيامبر مىفرمايد: «اَقِمْنَ الصَّلوةَ ؤَاَتِينَ الزَّكَوةَ وَ اَطَعْنَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ(2)» و نماز را بر پا داريد و زكوة را ادا كنيد و خدا و رسولش را اطاعت نمائيد.
البته آيه شريفه اختصاص به آنان نداشته و دستور همگانى است هر چند در مورد آنان تأكيد بيشترى دارد.
1- تصنيف غررالحكم و دررالكلم حديت 3345.
2- سوره احزاب، آيه 33.
(40)