يكى از مشخصات حاكم الهى اقامه نماز است
خداوند متعال وقتى اميرمؤمنان علىرا به عنوان ولّى خود در آيه ولايت معرفى مىكند، خصوصيتى را كه براى او ذكر مىكند، اقامه نماز و اداء زكوة در حال ركوع است، مىفرمايد:
«اِنَّمَا وَلِيُّكُمُ اللّهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذِينَ اَمَنُوا الَّذيِنَ يُقِيمُونَ الصَّلوةَ وُ يُؤتُونَ الزَّكوةَ وَ هُم راكِعُونَ(1)». ولى و رهبر شما تنها خدا و پيامبر او و آنها كه ايمان آوردهاند و نماز را بر پا مىدارند و در حال ركوع، زكوة مىپردازند، مىباشند.
آيه مذكور در شأن علىبنا به قول شيعه و سنى نازل شده است. و براى كسب اطلاع بيشتر مىتوانيد به تفسير الميزان جلد 6 صفحه 34-19 مراجعه فرمائيد.
نماز و رابطه آن با امر به معروف و نهى از منكر
كسى كه مىخواهد امر به معروف نمايد، بايد خود معروف را بشناسد و عامل به آن باشد و در اين ميان نماز به عنوان بزرگترين فريضه الهى، معروفترين آنان بشمار مىرود.
«يَا بُنَىَّ اَقِمِ الصَّلوةَ وَ أمُرْ بِالْمَعْرُوفِ واَنَهُ عَنِ الْمُنْكَرِ وَ اصْبِرْعَلَى مَا اَصابَكَ اِنَّ ذلِكَ مِنْ عَزْمِ اْلأُمُورِ(2)» پسرم نماز را بر پا دار و امر به معروف و نهى از منكر كن و در برابر مصائبى كه به تو مىرسد، با استقامت و شكيبا باش، كه اين از كارهاى مهم و اساسى است.لقمان، فرزندش را امر به نماز مىكند، چرا كه مهمترين پيوند با خالق است و قلب و روح را مصفىّ و زندگى را روشن مىكندو آثار گناه را از جان مىشويد و نور ايمان را در
1- سوره مائده آيه 55.
2- سوره لقمان، آيه 17.
(41)
سراسر قلب پرتوافكن ساخته و انسان را از فحشا و منكرات باز مىدارد.
«قَالَ لَقْمَانَ لَاَبنه: يا بُنَىَّ اَقِمِ الصَّلوةَ فِاِنَّها مِثْلَيْهَا فِى دِينِ اللَّهِ كَمَثَلِ عَمُودِ فُسْطَاطٍ فَاِنَّ الْعَمُودَ اِذَا اسْتَقَامَ نَفَعَتِ الْأَطْنَابِ وَ اْلاَوْتَادِ و الضِّلالِ وِ اِنْ لِمْ يَسْتَقِمْ لَمْ يَنْفَعْ وَ تَدٌ وَ لاطَنَبٌ وَ لَاظِلالٌ» اى پسرم نماز را به پاى دار، بدرستيكه مثل نماز در دين خدا، مانند عمود بزرگ است، پس به درستى كه هنگامى كه استقامت داشته باشد، طنابها و ميخهاى بلند و سايبانها مفيد واقع مىشود و سود مىبخشد و اگر عمود خيمه بر پا نايستد، ميخ و طناب و سايبان سودى ندارد.
ركوع و سجود با اهميتترين قسمت نماز
«يَا اَيُّهَاالَّذيِنَ امَنُواارْكَعُوا وَ اسْجُدُوا وَ اعْبُدُوا رَبَّكُمْ وَ افْعَلُوا الْخَيْرَاتِ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ(1)» اى كسانيكه ايمان آوردهايد، ركوع كنيد و سجود به جا آوريد و پروردگارتان را عبادت كنيد و كار نيك انجام دهيد تا رستگار شويد.
بيان دو ركن ركوع و سجود ميان افعال نماز به خاطر اهميت فوق العاده آنهاست.
اميرمؤمنان علىمىفرمايد «نَعْمَ الْعِبادَةُ السُّجُودُ وَ الَّركُوعُ(2)» بهترين عبادتها ركوع و سجود است و همچنين مىفرمايد: «لَايُقَرَّبُ مِنَ اللَّهِ سُبْحَانَهُ لِأَ كْثَرَةِ السُّجُودِ وَ الُّركَوعِ(3)» هيچ چيزى مانند ركوع و سجود بسيار شما، را به خدا نزديك نمىكند.
قال على : «اَلسُّجُودُ الجِسْمَانِى: هُوَ وَضْعُ عَتَائِقِ الوُجُوهِ عَلَى
1- سوره حج، آيه 77.
2- تصنيف غرر الحكم و دررالكلم حديث 3555.
3- تصنيف غررالحكم و دررالكلم حديث 3356
(42)
التُّرابِ وَ اسْتِقْبَالُ الْاِرضِ بِالَّراحَتَيْنِ وَ الْكَفَّيْنِ وَ اَطْرَافِ الْقَدَمَيْنِ مَعَ خُشُوعِ الْقَلبِ وَ اِخْلاصِ الِنّيَّةِ.
وَالسِّجُودُ النَّفسَانِى: فَراغَ الْقَلْبِ مِنَ الفَانِيَاتِ وَ اْلِاقْبَالُ بِكُنْهِ الهِمَّةِ عَلَى الباقِياتِ وَ خَلْعَ الكِبْرِ وَ الْحَمِيَّةِ وَ قَطْعُ الْعَلاَئِقِ الدُّنيَويَّة وَ التَّحَلَّىِ بِالْخَلاَئِقِ النَبَويُّهِ(1)».
سجود بر دو قسم است: سجود جسمانى و سجود نفسانى.
سجود جسمانى: اين است كه صورتهايشان را بر خاك قرار دهند و به سوى زمين روى آورند، به گونهاى كه دو كف دست و دو زانو و دو سر انگشتان بر روى زمين باشد و اين عملشان توأم با خشوع قلب و خلوص نيت است.
سجود نفسانى: آن است كه قلب از آنچه فانى شدنى است، فارغ شود و جز به ياد خدا متوجه چيز ديگر نباشد و با تمام همّت خويش، بسوى آنچه باقى مىماند، روى آورد و قلب را از كبر و تعصب خالى كند و از علائق پست دنيا جدا شود و وجود خويش را به وجودات بلند و رفيع روشن سازد.
نماز ايجاد توجه و ترس از خدا مىكند
خداوند متعال ما را امر مىكند كه در هنگام وصيت، دو نفر را بر آن شاهد بگيريد و وارثان نيز هنگام شهادت خواستن از آنان اگر در صدق گفتارشان شك و ترديدى راه دادند، آنان را امر به نماز كرده و بعد از نماز قسم دهند، تا جز به حقيقت چيزى بر زبان جارى نكنند، قرآن كريم در اين زمينه مى فرمايد: «فَأصبَتْكُمْ مُصِيبَةُ الْمَوْتِ تَحْبسُونَهُمَا مِن بَعْدِ
1- تصنيف غرر الحكم و دررالكلم حديث 3350 و 3351.
(43)
الصَّلَوةِ فَيُقْسِمَانِ بِاللَّهِ(1)» اگر مسافرت كرديد و مرگ شما فرا رسد، دو نفر را از غير، شاهد بگيريد و اگر هنگام اداى شهادت در صدق گفتارشان شك كرديد، آنها را بعد از نماز نگاه مىداريد، تا سوگند ياد كنند، كه ما حاضر نيستيم حق را به چيزى بفروشيم… .